مسئولیت اجتماعی یک رویکردی متعالی است که تحت تأثیر اجتماعی افراد یا سازمان نسبت به محیط پیرامونی خود می باشد و هدف اصلی آن، ایجاد حرکتی مثبت هرچند کوچک بر جامعه است.
-
مسئولیت اجتماعی؛ یک رویکردی متعالی
به گزارش رسانه مسئولیت اجتماعی، مسئولیت اجتماعی یک رویکردی متعالی است که تحت تأثیر اجتماعی افراد یا سازمان نسبت به محیط پیرامونی خود می باشد و هدف اصلی آن، ایجاد حرکتی مثبت هرچند کوچک بر جامعه است.
زیرا امروز سازمانها علاوه بر خدمات اصلی و جانبی بخشی از زمان و منابع خود را نیز به فعالیت های عام المنفعه اختصاص دهند. مسئولیت اجتماعی از جمله مقولاتی است که سالهاست توسط صاحبنظران مسایل ارتباطی و یونسکو در حوزه مطبوعات و رسانه ها با تا کید بر اخبار توسعه مطرح شده است.
-
مسئولیت اجتماعی رسانه ها
بر این اساس رسانه ها حق دارند ازسازمانهای مختلف انتقاد کنند و آنها را به چالش بکشند اما خود نیز در برابر منافع و نیازهای جامعه مسئولن و باید پاسخگو باشند، چرا که با اشتباه آنها افکارعمومی نیز مرتکب خطا میشود.
رسانه به عنوان تاثیرگذارترین نهاد فرهنگی میتواند در رواج قانون گرایی و مبارزه با قانون گریزی به طور موثر و موفق وارد عمل شود. وجود رسانه در دنیای امروز نشانه آزادی بیان و اندیشه و سنگری محکم برای دفاع از حقوق مردم و شهروندان است و احساس مسئولیت آن موجب بیداری جامعه و پاسخگویی سازمانها و دولت خواهد شد از این رو در این گزارش به دیدگاه کارشناسان پیرامون مسئولیت اجتماعی رسانه در ایران از نگاه کارشناسان می پردازیم.
-
دکتر ابراهیم جعفری/ نظریه مسئولیت اجتماعی؛ مناسب ترین تئوری برای جامعه ما
دکتر ابراهیم جعفری، استاد علوم ارتباطات دانشگاه با بیان اینکه دنیس مک کوئل یکی از اندیشمندان علوم ارتباطات اجتماعی است که نظریه های هنجاری برای رسانه ها در نظر می گیرد اظهار کرد: منظور از این نظریه ها این است که رسانه ها بایدها و نبایدهایی را در عمل و در انجام وظیفه خود در نظر بگیرند همچنین رسانه ها را به رسانه های اقتدارگرا، آزادی گرا، کمونیستی، رسانه هایی که با شیوه مسئولیت اجتماعی کار می کنند و رسانه های توسعه بخش تقسیم بندی می کند.
وی با اشاره به اینکه صاحبنظران نظریه مسئولیت اجتماعی را مناسب ترین تئوری برای جامعه ما در نظر می گیرند افزود: این نظریه بر پایه آزادی همراه با تعهد استوار است به این مفهوم که اگر رسانه ها در انتقاد از مسئولان، سیاست گذاری های آنها و در قبال عملکرد دولت آزاد باشند باید آیینه تمام نمایی از دیدگاه منتقدین جامعه و نماینده افکار عمومی باشند از طرف دیگر در انتشار اخبار و دیدگاه ها توسط رسانه یک مسئولیت و رسالتی بر دوش آنها است پس همانطور که رسانه ها علی الخصوص مطبوعات در انتقاد از دولت و سایر نهادها آزاد هستند در مقابل مصالح جامعه، منافع ملی و پاسخ به نیازهای جامعه هم دارای مسئولیت بوده که دامنه این مسئولیت ها گسترده است.
-
نتیجه فردگرایی
این استاد دانشگاه اظهار کرد: یکی از وظایف مهم رسانه ها از منظر مسئولیت اجتماعی ایجاد حس شهروندی در مخاطبانی است که بر اثر پیشرفت صنعت و شهرنشینی یا در سطح کلان تر به خاطر جهانی شدن به سمت فردگرایی رفته سبک و روند زندگی آنها به سمت کوچک شدن پیش می رود.
دکتر جعفری خانوادهها را در گذشته از نوع خانواده گسترده دانست که منافع جمعی مد نظر آنها بوده است افزود: در حالی که به سمت خانواده هسته ای پیش رفته و این روند تحمیلی نبوده و تا حدی طبیعی است. زمانی که در جامعه تخصص های مختلف وجود دارد؛ سطح تحصیلات بالا می رود و زنان با آموزش، تعلیم و با ورود به دانشگاه ها قدرتمند و خودمختار می شوند؛ به دنبال آن فردگرایی متجلی می شود، روند عمومی جامعه نیز به سمت فردگرایی رفته و این پدیده رشد کرده و هرکسی اعلام خودمختاری و استقلال می کند.
وی با بیان اینکه روند فردگرایی دارای سیر طبیعی بوده و تا حدی هم ناشی از فشارهای بیرونی همچون جهانی شدن و کم رنگ شدن محلی گرایی، برداشته شدن مرزهاست خاطرنشان کرد: مشکل اینجاست که فردگرایی ما را از شهروند بودن و حس شهروندی دور می کند در همین جاست که رسالت و وظایف یک رسانه مطرح می شود که باید حس شهروندی را در مخاطبان ایجاد کنند به آنها آگاهی دهد.
-
وظیفه یک روزنامه نگار تنها داد و ستد فعالیت فکری او با دستمزد نیست
دکتر جعفری در اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری وظیفه یک روزنامه نگار تنها داد و ستد فعالیت فکری او با دستمزد نیست بیان کرد: خبرنگار یا روزنامه نگار صرفا برای درآمدزایی کار نمی کند باید به مصالح اجتماعی فکر کند باید هر خبری که تنظم می کند تمام پیامدهای آن را در نظر بگیرد که چه آثاری ممکن است در جامعه داشته باشد هم آثار مثبت و هم آثار منفی. اینجا از عرف و خواست مردم نباید فاصله بگیرد و اخلاق را در نظر بگیرد.
دکترجعفری بیان کرد: مسئولیت اجتماعی رسانه ها این است که با تیغ جراحی نقد به اصلاح امور بپردازند و این امر با تخریب فرق می کند بیشتر تاکید من بر روزنامه است به این دلیل که رادیو، تلویزیون و خبرگزاری های دولتی مجبورند از حاکمیت ها دفاع کنند ولی روزنامه ها اغلب جز بخش خصوصی و دست آنها بازتر است همچنین همه آنها حقوق بگیر دولت نیستند و این ظرفیت و قابلیت را دارند که بیشتر از این منظر عملکرد دولتها را زیر ذره بین قرار دهند و نقد کنند نقاط آسیب پذیر را گوشزد کنند این به مفهوم مچ گیری و منفی بافی نیست برخی انتقاد را به مفهوم دست روی نقاط منفی گذاشتن می دانند اما این طور نیست نقد یعنی هم موارد ایجابی و مثبت و هم موارد منفی را بیان کنیم نقاط مثبت را تقویت و ضعفها را برطرف کنیم و همین موضوع یکی از مهمترین رسالت های مطبوعات و بخصوص روزنامه ها است.
** وی بر این اعتقاد است که نظریه مسئولیت اجتماعی باید و نبایدهایی دارد یعنی الزاماتی باید رعایت کند و از یک سری چیزها باید فاصله بگیرد و بایدها شامل موارد زیر می شود:
پذیرش مسئولیت اجتماعی از جانب رسانه ها
وابستگی به ارزش هایی مانند صداقت، دقت، عینیت و بی طرفی در حد استانداردهای بالای حرفه ای یعنی در اخبار حب و بغض نباشد خبر نباید ایدئولوژیک باشد
متعهد در برابر وظایف اجتماعی قبل از تعهد به مالکان رسانه ها و خواست گیرندگان رسانه. وظیفه روشنفکر این است که یک قدم جلوتر از مردم باشد و به سمت و سویی مردم را هدایت کند که مردم در بدو امر با آن مخالفت می کنند. متاسفانه الان روشنفکرها دیگر از صحنه دور شدند و بیشتر سلبریتی ها روی کار هستند و افرادی که مایه ندارند و همین امر تهدید جدیدی است که هم اکنون متوجه جوامع شده است. یک روزنامه نگار یا خبرنگار نباید فقط در راستای یک تفکر عوام گرایانه که ما اطمینان داریم که ممکن است به ضرر مردم باشد همگام باشد بلکه باید آنها را هشدار بدهد.
کثرت گرا و منعکس کننده گرایش های مختلف اجتماعی و جایگاهی برای طرح نظرهای گوناگون باشد ما در یک جامعه چند صدایی زندگی می کنیم البته مرزبندی وجود دارد با افکار عمومی و آن توده گرایی که یک وجه آن عوام گرایی است. جامعه از یک صدایی واحد به صداهای متعدد تبدیل شده جامعه کثرت گرا همه در عین اینکه با هم هستند ولی هویت های مستقلی هم دارند انسان ها در عین باهم بودن ولی در گروه های مستقلی متشکل هستند به این جامعه چند صدایی گفته می شود خبرنگار وقتی خبری و یا گزارشی را می نویسد مخاطب یک حالت کثرت گرایی دارد و امروز باید به سمت رسانه های کثرت گرا برویم که منعکس کننده گرایش های مختلف اجتماعی باشد و جایگاهی برای طرح نظرهای گوناگون باشد.
تشکیل گروه های تحقیقاتی برای ارائه گزارشهای مستمر درباره رسانه ها یعنی در کنار عمل اجرایی یک گروه های پژوهشی داشته باشیم که مرتب آثار برنامه ها بر روی مخاطبان رصد کنند.
** این استاد دانشگاه نباید های نظریه مسئولیت اجتماعی رسانه ها را چنین برمی شمرد:
-
به اقلیت ها احترام بگذاریم نباید یک رسانه ای یک اقلیت و لو محدود و کوچک استهزا کند و اهانت کند این از مسئولیت اجتماعی رسانه فاصله گرفته و دور افتاده و این اقلیت ها می توانند اقلیت مذهبی، فکری باشند.
-
تشویق جامعه به بی نظمی و خشونت. اگر رسانه ای جامعه از تعادل خارج کند به سمت آنومی و آشوب یا به سمت حرکت های غیرقانونی سوق بدهد این از نظریه مسئولیت اجتماعی فاصله می گیرد.
-
مدیرمسئول رسانه مسئولیت اجتماعی/ یکی از مهمترین رویکردهای تحول و توسعه یک جامعه موضوع «مسوولیت اجتماعی» است
سیدرضا جمشیدی _ مدیرمسئول رسانه مسئولیت اجتماعی نیز در این خصوص در یادداشت خود آورده است:
قدرت و قابلیت روزافزون رسانه موجب شده دیگر حتی حکومتها نیز مانند گذشته، آن را تنها ابزاری برای اطلاعرسانی و سرگرمیسازی ندانند و از آن بهعنوان یک سلاح کارآمد در عرصه حکمرانی بهره گیرند. به همین دلیل نیز جوامع برخوردار از ابزارهای رسانهای پیشرفتهتر یا محصولات رسانهای جذابتر، پیشروی فرهنگی سریعتر و موقعیت فرهنگی برتری پیدا کردهاند. با وجود این گستره وسیع انتخاب از میان الگوهای رفتاری متنوع و متکثر که امروزه پیش روی افراد قرار دارد، به مشکلی اساسی تبدیل شده است. به ویژه افراد و گروههایی که بهدنبال یک زندگی هدفمند هستند، با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند که چگونه عمل کنند تا هم ارزشهای پذیرفته ایشان حفظ شود و هم در کنار آن به سلیقههای شخصی آنها پاسخ داده شود. در چنین شرایطی هر فردی با توجه به وضعیت اجتماعی خود جایگاهی برای خویشتن قائل است و از پس این ارزشها و جایگاهها درصدد رسیدن به خواستهها و هدفهای خویش است، این وضعیت در ایران نیز وجود داشته است
یکی از مهمترین رویکردهای تحول و توسعه یک جامعه موضوع «مسوولیت اجتماعی» است. مسوولیت اجتماعی بهصورت کلی یک پارادایم مثبت و سازنده است اما در جزئیات و در کارکردهای بخشهای مختلف جامعه است که نقش حیاتی و کلیدی خود را ایفا میکند. جامعه امروز ایران با چالشهای متعددی مواجه شده و به همین دلیل بیش از هر چیز به مسوولیت اجتماعی در سطوح مختلف خود نیاز دارد.
-
مسئولیت اجتماعی یک چارچوب و محدوده اخلاقی است
این رویکرد نیز با الگوسازی در جامعه نهادینه خواهد شد. مسوولیت اجتماعی یک چارچوب و محدوده اخلاقی است که در آن وظایف مختلفی که تمامی آنها دارای منافع برای جامعه هستند، بر عهده فرد، سازمان یا نهادی خاص گذاشته میشود. این مفهوم بهصورت دقیقتر به معنای انجام وظایف فردی به وسیله تکتک افراد جامعه است که انجام این وظایف باعث میشود تا تعادل مناسبی بین اکوسیستم و اقتصاد جامعه برقرار شود.
-
عبدالله ذاکر/ نظریه هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه ها
عبدالله ذاکر کارشناس حوزه رسانه نیز در یادداشت خود آورده است:
این کارشناس رسانه تصریح کرد: دنیس مک کوئل معتقد است که نظریه هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه ها متکی بر این فرض است که پیام پراکنی مسئولیتی عمومی است
او اصول این نظریه را در ۵ گزاره به شرح ذیل خلاصه کرده است:
۱٫ رسانه ها تکالیف در قبال جامعه دارند و صاحبان رسانه ها دارای مسئولیت عمومی هستند.
۲٫ رسانه های خبری باید صادق دقیق عادل و بی طرف باشند و عملکردشان مرتبط با موضوع می باشد.
۳٫ رسانه ها باید آزاد و خودتنظیم باشد.
۴٫ رسانه باید قوانین اخلاقی پذیرفته شده را رعایت کنند و به طور حرفه ای مدیریت شوند.
۵٫ تحت برخی شرایط دولت نیاز دارد تا در کار آنها در راستای پاسداری از منفعت عمومی دخالت کند.
*** آزادی و مسئولیت دو روی یک سکه هستند
عبدالله ذاکر گفت: بر اساس الگوی مسئولیت اجتماعی یک توازنی بین استقلال و وظایف اجتماعی رسانه ها باید وجود داشته باشد و در این جوامع ضمن محترم شمردن مالکیت خصوصی و تکثر رسانه ای، رسانه ها باید به ارزش هایی مانند صداقت، دقت، عینیت، بی طرفی و رعایت استانداردهای حرفه ای را محترم بشمارند و دخالت دولت را برای پاسداری از اهداف عمومی را مشروع قلمداد نمایند دولت های نیز مکلفند با حمایت یارانه ای و مجوز صدور اتحادیه های حرفه ای و تشکیل گروه های تحقیقاتی زمینه رقابت سالم و هدفمند را در حوزه رسانه با رویکرد مسئولیت اجتماعی تحقق بخشند.
وی با بیان اینکه بر اساس نگرش مسئولیت اجتماعی رسانه ها در عین پاسخگویی به نیازهای مخاطبان در برابر فعالیت خود نیز مسئولیت داشته باشند وظایف اجتماعی خود را محدود به گیرندگان پیام یا مالکان رسانه ها ندانند، خاطرنشان کرد: مضمون اصلی این نظریه این است که آزادی و مسئولیت دو روی یک سکه هستند و همانگونه که رسانه ها حق انتقاد از دولت و سایر نهادها را دارند مسئولیتی نیز در قبال مصالح و منافع عمومی و پاسخ به نیازهای جامعه دارند.
* مسئولیت اجتماعی رسانه در ایران
وی با اشاره به مسئولیت اجتماعی رسانه در ایران تصریح کرد: در جمهوری اسلامی ایران رسانه ها به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
۱٫ رسانه های عمومی مثل روزنامه های همشهری کیهان و … که تابع مقررات رسانه ای هستند گرچه به طور غیرمستقیم به دولت وابسته اند اما از نظر درآمدزایی و فعالیت ها مستقل هستند
۲٫ رسانه های دولتی مثل روزنامه ایران، خبرگزاری ایرنا و صدا و سیما البته صدا و سیما یک رسانه حاکمیتی است طبق اصل ۱۷۵ قانون اساسی رئیس آن توسط رهبر انقلاب تعیین می شود و سه قوه هر کدام دو ناظر در صدا و سیما دارند بنابراین دولت نقش عمده ای در اداره آن ندارد.
۳٫ رسانه های خصوصی که شامل تعداد بیشتر روزنامه ها و سایت ها را دربر می گیرد که از نظر دخل و خرج و فعالیت ها در چارچوب قانون مطبوعات فعالیت می کنند.
* اصل مسئولیت اجتماعی به مسئولیت اقتصادی و فردی تقدم دارد
عبدالله ذاکر خاطرنشان کرد: به دلیل هجوم رسانه های خارجی و بیگانه و تهاجم فرهنگی محدودیت ها و رسانه های ایران با توجه به رسانه های داخل نسبت به اقشار داخل منافع ملی مسئولیت دارند باید نسبت به اخلاق اجتماعی متعهد باشند در زمینه مسئولیت اجتماعی رسانه ها در ایران با توجه به قانون اساسی و قانون مطبوعات مسائل حقوقی و دینی تعریف خاص می شود البته رسانه های اجتماعی دیگر دیدگاه متفاوتی درباره آزادی بیان و انتشار دارند اما در بحث مسئولیت و رسانه های گروهی اصل مسئولیت اجتماعی به مسئولیت اقتصادی و فردی تقدم دارد که باید رسانه ها آن را در جهت منافع عمومی در نظر بگیرند که در عین صحت و دقت بی طرفی و عینیت و حفظ خط قرمزهای مورد نظر از نظر قانون نیز غافل نباشند.
انتهای پیام///