فقر و بیکاری اجازه نمی دهد مسئولیت اجتماعی در جامعه تحقق پیدا کند

دکتر مصطفی اقلیما در گفت وگو با«دانستنی آنلاین»: «دانستنی آنلاین»:مسئولیت اجتماعی یکی از مقوله های مهم توسعه یک جامعه به شمار می رود.یکی از مهم ترین عوامل توسعه کشورهای پیشرفته داشتن مسئولیت اجتماعی افراد جامعه و محوری بودن این مفهوم در زندگی جمعی این کشورها بوده است. این در حالی است که تحقق مسئولیت اجتماعی […]

دکتر مصطفی اقلیما در گفت وگو با«دانستنی آنلاین»:

«دانستنی آنلاین»:مسئولیت اجتماعی یکی از مقوله های مهم توسعه یک جامعه به شمار می رود.یکی از مهم ترین عوامل توسعه کشورهای پیشرفته داشتن مسئولیت اجتماعی افراد جامعه و محوری بودن این مفهوم در زندگی جمعی این کشورها بوده است. این در حالی است که تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران با چالش های عمیقی مواجه بوده و به همین دلیل به عنوان یک پارادایم اجتماعی غالب در جامعه ایران مطرح نبوده است.برای تحلیل و بررسی مهم ترین دلایل عدم تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران«دانستنی آنلاین» با دکتر مصطفی اقلیما فارغ التحصیل دانشگاه سوربن فرانسه و رییس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران گفت وگو کرده است که در ادامه ماحصل آن را می خوانید.

  *مهم ترین چالش های تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران چیست؟ چه موانعی اجازه نمی دهد مسئولیت اجتماعی در  جامعه ایران به یک الگوی اجتماعی تبدیل شود؟

مسئولیت اجتماعی توسط افراد جامعه شکل نمی گیرد و بلکه ضوابط،قوانین و فرهنگ یک جامعه سبب شکل گیری مسئولیت اجتماعی می شود.در همه کشورهای جهان با توجه به فرهنگ و قوانینی که در اختیار دارند روابط اجتماعی به وجود می آید که مسئولیت اجتماعی براساس این روابط تنظیم می شود.یکی از مهم ترین موانع تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران اجرا نشدن قانون است.هنگامی که قوانین را تصویب می کنیم اما در عمل اجرا نمی شود شرایط برای تحقق مسئولیت اجتماعی در جامعه فراهم نمی شود. به عنوان مثال هنگامی که برای خانواده ها قوانین وضع می کنیم اما در عمل این قوانین را اجرا نمی کنیم سبب آسیب دیدن ساحت خانواده می شویم.کسی نیز در این زمینه پاسخگو نیست.هنگامی که یک معلم به دلیل مشکلات اقتصادی و کم بودن درآمد وظایف خود را به خوبی انجام نمی دهد مسئولان بالاتر نمی تواند به وی بگوید چرا مسئولیت خود را به خوبی انجام نمی دهید.در اینجا وی نیز در پاسخ می گوید درآمد این کار متناسب با مشکلات اقتصادی زندگی من نیست و به همین دلیل نمی توانم با کیفیت بالا تدریس کنم.در نتیجه هنگامی که مسئولیت اجتماعی در رده های بالا جدی گرفته نمی شود،نمی توان انتظار داشت رده های پایین تر دارای مسئولیت اجتماعی زیادی باشند.

*شما ساختارهای اجتماعی و فرهنگی را در این وضعیت تأثیرگذار
می دانید؟

مسئولیت اجتماعی همه افراد جامعه باید براساس ضوابط قانونی اجرا شود.کشورهایی که دارای بدترین قوانین هستند اما همین قوانین را به خوبی اجرا می کنند مردم خوشبختی دارند و از زندگی لذت می برند.در ایران بهترین قوانین وجود دارد. با این وجود به دلیل اینکه ضوابط به خوبی اجرا نمی شود نه تنها مسئولیت اجتماعی در جامعه به عنوان پارادایم محوری جامعه وجود ندارد و بلکه حق و حقوق افراد نیز رعایت نمی شود و برخی حقوق دیگران را زیر پا می گذارند.باید بین آسیب های اجتماعی و آسیب های فردی تفکیک قائل شد.هنگامی که آسیب تنها متوجه یک فرد باشد راحت تر قابل حل خواهد بود. این در حالی است که اگر یک آسیب مانند اعتیاد در جامعه وجود داشته باشد و افراد مختلفی را درگیرخود کند شرایط متفاوت خواهد بود و باید برای آن راهکار اجتماعی و فرهنگی پیدا کرد.اغلب آسیب های اجتماعی به دلیل این است که سیاست های اجتماعی جامعه یا اشتباه طراحی شده و یا به صورت اشتباه اجرا شده است.

*کمرنگ بودن مسئولیت اجتماعی در جامعه چه تأثیری روی مسائل اقتصادی گذاشته است؟

اگر اقتصاد یک جامعه با چالش مواجه است باید به دنبال ساختارها و کارکردهای معیوب آن جامعه رفت و آنها را اصلاح کرد.زمانی که قانون جمهوری اسلامی تدوین شد مقرر شد هنگامی که تورم در جامعه افزایش پیدا می کند حقوق مردم نیز باید افزایش پیدا کند.این در حالی است که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و هنگامی که تورم در یک سال سی درصد افزایش پیدا می کرد حقوق ها تنها پانزده درصد افزایش پیدا می کرد.نتیجه این رویکرد این بوده که در دهه های اخیر مردم جامعه نسبت به گذشته  بیست و پنج درصد فقیرتر شده اند.این مسأله نشان می دهد که ما ضوابط قانونی را به خوبی رعایت نکرده ایم.نباید به آسیب های اجتماعی به صورت تک بعدی نگاه کرد. اگر امروز کسی را از کار بیکار می کنیم ممکن است این فرد به دلیل بیکاری دست به دزدی بزند.همه معلول های اجتماعی به دلیل علت هایی بوده که آنها را به وجود  آورده است. فقر معلول سیاست های اشتباهی است که در یک جامعه اجرا شده است.چالش های اقتصادی امروز جامعه ایران به دلیل تصمیم های اشتباهی بوده که در گذشته گرفته شده است.

*با توجه به شرایطی که جامعه ایران در آن به سر می برد به نظر شما راهکار موثر برای تقویت مسئولیت اجتماعی در ایران چیست؟

ناهماهنگی سیستم ها و ساختارهای یک جامعه زمینه ساز آسیب های اجتماعی است. به صورت طبیعی هرچه ناکارآمدی و ناهماهنگی بین سیستم ها در یک جامعه بیشتر باشد آسیب های اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود.در شرایط کنونی مهم ترین مشکلات مردم جامعه ایران بیکاری،فقر و گرانی است.تا زمانی که مردم جامعه با این چالش های جدی که زندگی آنها را تحت تأثیر قرار داده درگیر باشند نمی توانند به مسائلی مانند مسئولیت اجتماعی به صورت جدی فکر کنند. این در حالی است که در صورت تحقق مسئولیت اجتماعی و پررنگ شدن آن در جامعه بسیاری از مشکلات جامعه از بین می رود و یا کاهش پیدا می کند.مقام معظم رهبری همواره به دو نکته درباره مدیران توصیه کرده اند. نخست اینکه مسئولان شایسته سرکار باشند و دوم اینکه مسئولان باید نسبت به عملکرد خود به مردم پاسخگو باشند.این در حالی است که اگر این دو مسأله به صورت جدی مورد توجه قرار می گرفت در شرایط کنونی با این درجه از آسیب های اجتماعی مواجه نبودیم.