سید رضا جمشیدی
صنعت ساختمان یکی از بخش های مهمی است که به شکل های مختلف با زندگی مردم جامعه ارتباط دارد. در شرایط کنونی یکی از چالش های اصلی جامعه ما موضوع ساخت مسکن و مسائلی است که با این موضوع ارتباط پیدا می کند. به همین دلیل استفاده از راهکارها و مفاهیمی که می تواند به ما در زمینه ارتقای کیفی وضعیت ساختمان سازی کمک کند ضروری به نظر می رسد.
به صورت کلی ساختمان ها را به سه نوع کلی اعم از ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری تقسیم بندی می کنند. هر کدام از این انوع ساختمان نیز دارای ویژگی های خاص خود هستند.در چنین شرایطی مسئولیت اجتماعی مفهومی است که در ابعاد مختلف صنعت ساختمان مورد توجه قرار گرفته است.مفهومی که می تواند بر ساحت های مختلف ساختمان سازی تأثیرگذار باشد و از بسیاری از آسیب های احتمالی جلوگیری کند.مسئولیت اجتماعی در سه جنبه در زمینه ساختمان سازی می تواند نقش موثری ایفا کند.نخست مسئولیت اجتماعی در مرحله ساخت و ساز و در بین سازندگان ساختمان ها موضوعیت دارد. این مرحله مهم ترین مرحله ایجاد یک ساختمان است و به همین دلیل اگر به مسئولیت اجتماعی به صورت دقیق توجه شود بسیاری از چالش های احتمالی ساختمان از بین خواهد رفت.سازندگان و کسانی که در مرحله ساخت و ساز مسکن نقش دارند باید نگاه مسئولانه و دوراندیشانه ای به ساختمان در حال ساخت داشته باشند. این افراد باید این نکته را مورد نظر داشته باشند که همه پیامدهای مثبت یا منفی یک ساختمان در نهایت متوجه آنها خواهد شد. به همین دلیل باید با دوراندیشی همه جوانب مختلف را در نظر بگیرند.در این مرحله سازندگان ساختمان ها می بایست به همه پیامدهای اقداماتی که انجام می دهند توجه کنند و اگر گمان می کنند اقدامی که انجام می دهند در آینده می تواند پیامدهای مخربی به همراه داشته باشد باید از چنین اقدامی خودداری کنند. نکته دیگری که در این مرحله باید مورد توجه قرار بگیرد این است که ساختمانی که امروز ساخته می شود باید از نظر کیفیت و امکانات به شکلی ساخته شود که در سال ها و یا دهه ها بعد نیز قابل استفاده باشد و بتوان از آن استفاده کند. در نتیجه در این مرحله سازندگان ساختمان ها باید با ظرافت و دوراندیشی به موضوع نگاه کنند.به عنوان مثال سازندگان ساختمان ها می توانند شرایط خاصی را برای معلولان در نظر بگیرند و یا با تمهیداتی که انجام می دهند در هدررفت انرژی صرفه جویی کرده و اجازه ندهند انرژی هدر برود.این اقدامات در راستای مسئولیت اجتماعی است که انجام می شود و پیامدهای آن تا سال ها بعد نیز باقی می ماند.نکته دیگری که در این مرحله حائز اهمیت است انتخاب صحیح لوکیشین و بررسی های زیست محیطی به خصوص در ساختمان های تجاری،کارخانجات صنعتی و سازه های اداری و خدماتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.موضوع دوم به ساختمان هایی باز می گردد که ساخته شده و باید اقدامات لازم مانند مقاوم سازی را درباره آنها لحاظ کنند. در این زمینه باید تمهیدات لازم برای انواع چالش ها در زمینه ساختمان مورد توجه قرار داشته باشد و نسبت به رفع چالش ها اقدام شود.در این زمینه نیز مسئولیت اجتماعی می تواند نقش کابردی داشته باشد.در این مرحله می توان شرایط کیفی ساختمان ها را در راستای مسئولیت اجتماعی ارتقا داد و از تجهیزات کارآمدی که تولید می شود برای بالا بردن کیفیت ساختمان ها استفاده کرد. نکته دیگری که در این مرحله باید مورد توجه قرار بگیرد آسیب شناسی وضعیت ساختمان و جلوگیری از آسیب هایی است که می تواند به کلیت ساختمان آسیب وارد کند.
موضوع دیگری که در این زمینه وجود دارد ساختمان های فرسوده است که حاکمیت،شهروندان و بنگاه های اقتصادی نسبت به آن مسئولیت اجتماعی دارند.در این زمینه شهروندان باید نسبت به مسائلی که می تواند زمینه احیا بافت فرسوده را فراهم کند احساس مسئولیت کنند و با نهادهای مرتبط همکاری کنند. از سوی دیگر حاکمیت و نهادهای حاکمیتی مانند شهرداری ها می توانند با تسهیل گری و فراهم کردن شرایط لازم برای احیای بافت فرسوده در این زمینه نقش خود را ایفا کنند. از مشخصات این بافت ها می توان به خصوصیاتی چون ریزدانگی بناها، عرض کم معابر، قدمت بالای ابنیه، غیر مقاوم بودن آن ها، متروکه شدن برخی از ساختمان ها، امکان جابجایی جمعیت و فعالیت ها، جایگزینی فعالیت های ناسازگار، توان مالی پایین ساکنین و خدمات رسانی ضعیف اشاره کرد.در چنین شرایط مدیریت شهری می تواند با شناخت نیازها، تنگناها، توان ها و فرصت های احیای بافت فرسوده از طریق تشریک مساعی و توانمندسازی ساکنین به ایجاد محیطی شایسته برای سکونت ساکنین محلی اقدام نماید. احیای بافت های فرسوده می تواند ارزش کالبدی را ارتقاء داده و رغبت شهروندان به سکونت در آن افزایش دهد.در نهایت نیز شرکت ها و بنگاه های اقتصادی می توانند در زمینه سازه هایی تاریخی و هویتی که از نظر ملی و فرهنگی برای ما دارای اهمیت است نقش خود را ایفا کنند و شرایط بازسازی آنها را فراهم کنند.بسیاری از این بناها قدمت تاریخ و فرهنگی دارند و برای هویت جمعی یک جامعه دارای اهمیت هستند. به همین دلیل شرکت ها و بنگاه های اقتصادی می توانند در راستای مسئولیت اجتماعی خود با حمایت هایی که انجام می دهند اجازه ندهند این بناها از بین برود و یا شرایط مرمت و بازسازی آنها را به وجود بیاورند.