«رسانه مسئولیت اجتماعی»-مریم شقاقی:یکی از ارکان اصلی مسئولیت اجتماعی توجه به حقوق و وضعیت کاری کارمندان و کارگران است.نهادها و بنگاه های اقتصادی موظف هستند در راستای عمل به مسئولیت اجتماعی خود شرایط ایمنی و راحتی کارمندان و کارگران خود را برای انجام کار فراهم کنند.
وزارت نفت مدعی پیشگامی در موضوع مسئولیت اجتماعی است و عنوان می کند که در زمینه مسئولیت اجتماعی اقدامات گسترده ای را در زیرمجموعه خود انجام داده است.
با این وجود چند روزی است فیلمی در فضای مجازی دست به دست میشود که نشان میدهد تعدادی از کارگرانِ پالایشگاه آبادان از شدتِ گرمای هوا بیهوش شدهاند. کارِ سخت و طولانی در هوایِ شرجی و دمای بالای ۵۰درجهی سانتیگراد کارگران را روانهی بیمارستان کرده است. آمار دقیقی از تعدادِ کارگرانی که دچار گرمازدگی شدهاند، در دست نیست، اما به نظر میرسد تعداد آنها کم نیست. از ابتدای تابستان تعدادی از کارگران از جنوب ایران عنوان کرده اند در بدترین ساعات روز در گرمایِ تابستان، بدونِ کوچکترین تمهیدات و مزایایی، کار میکنند و کسی هم اعتراضشان را پاسخگو نیست.
کارکردن در گرمای بالا البته همیشه به بیهوشی و چند ساعت بستری شدن در بیمارستان ختم نمیشود؛ مرگِ کارگران براثر گرمازدگی بارها اتفاق افتاده است. گرمای داغِ تابستان وقتی با زیادهخواهیِ کارفرمایان همسو میشود، جان میگیرد. وقتی ضمانتی برای اجرای قوانین وجود ندارد، ضمانتی هم برای حفظِ جانِ کارگران نمیتوان یافت.
مسئولیت اجتماعی و حقوق کارگران
با توجه به مفهوم مسئولیت اجتماعی، هدف مدیران برای تصمیمگیری در مورد کسب و کار صرفاً به حداکثر رساندن سود یا ارزش سهامداران نیست بلکه همچنین خدمت و محافظت از منافع سایر اعضای جامعه مانند کارگران، مصرفکنندگان و جامعه به طور کلی است.
موفقیت یک شرکت تجاری تا حدود زیادی به روحیه کارکنان آن بستگی دارد. کارمندان سهم ارزندهای در فعالیتهای یک سازمان دارند. کسب و کارها برای افزایش بهرهوری خود باید از روشهای استخدام و روابط خوب و منصفانهای برخوردار باشند. این قانون باید حقوق کارگران یا کارمندان در زمینه آزادی تشکلها و مذاکرات جمعی به رسمیت بشناسد. علاوه بر این، نباید بین کارمندان مختلف تبعیض قائل شود.
مهمترین مسئولیت یک شرکت در قبال کارمندان پرداخت دستمزد عادلانه به آنها و فراهم کردن شرایط کار سالم و مناسب است. کسب و کارها باید نیاز به تأمین فعالیتهای اساسی رفاه کارمندان خود را تشخیص دهند، به ویژه آنها باید از زنان کارمند مراقبت کنند. علاوه بر این، کسب و کارها باید برای آموزش و پرورش مناسب کارگران برای افزایش مهارتهای آنها هماهنگیهایی انجام دهند.
عدم توجه وزارت نفت به مسئولیت اجتماعی
عدم نظارت معاونت منابع انسانی وزارت نفت و شرکت ملی نفت بر رفتار و عمکرد پیمانکاران باعث شده است این شرکتها به صورت سلیقهای با نیروهای پیمانکاری برخورد کرده و حقوق اولیه این کارکنان به راحتی تضییع شود.
در صنعت نفت، شرکتهای چهارگانه به خصوص شرکت ملی نفت تعدادی از پروژههای خود را به صورت پیمانکاری انجام میدهند، بدین صورت شرکتهای پیمانکار برای پیمانکاری در یک پروژه در مناقصه شرکت میکنند و شرکت برنده به عنوان پیمانکار پروژه با شرکت ملی نفت به عنوان کارفرما وارد مرحله انعقاد قرارداد میشوند. شرکت پیمانکار برای انجام پروژه نیاز به نیروی انسانی دارد که به آنها نیروهای پیمانکاری صنعت نفت گفته میشود.
با وجود همه این اتفاقات، ظاهرا سیاست مدیران فعلی وزارت نفت و شرکت ملی نفت همچنان بر صدور ابلاغیههای نمایشی و ابراز همدردی با این کارگرها محدود میشود و هنوز اقدامی جدی برای برخورد با پیمانکاران متخلف در دستور کار قرار نگرفته است.
وظیفه اجرایِ دستورالعملهای وضعیت کار کارگران بر عهدهی کیست؟
برای پاسخ به این سوال که وظیفه اجرای دستورالعملهای مربوط به کار کاگران برعهدهی چه کسی است باید به مواد ۸۵ و ۹۱ و ۹۳ قانون کار رجوع کرد.
ماده ۸۵ قانون کار میگوید: «برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری حرفهای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین میشود، برایکلیه کارگاهها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.»
همچنین طبق ماده ۹۱ قانون کار؛ «کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون مکلف هستند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوقالذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعملهای مربوطه کارگاه میباشند.»
در ماده ۹۳ نیز آمده است: «به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث و بیماریها در کارگاههایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیته حفاظت فنی و بهداشت کارتشکیل خواهد شد.»
طبق این قوانین، مسئولیتِ اصلیِ حفظِ ایمنی و بهداشت محیط برعهدهی کارفرماست و او باید تدابیر لازم در این زمینه را ببیند و دستورالعملهایی که از طریق شورایعالی حفاظت فنی و وزارت بهداشت صادر میشود را رعایت کند. اما وضعیت در محیط کار چگونه است؟ در این موردِ به خصوص، آیا قوانین آنطور که باید اجرایی میشوند؟ آیا کارفرمایان دستوالعملِ مربوط به کاهش تنشهای حرارتیِ مصوب سال ۹۵ را رعایت میکنند؟
به نظر می رسد در پالایشگاهها که بیشتر شاهدِ بروز چنین حوادثی هستیم، پیمانکاران در همه جا حضور دارند و این بر اجرایی نشدنِ این دستورالعملها تاثیر دارد. خیلی اوقات کارگرهایی که به طور مستقیم با وزرات نفت و کارفرمای اصلی کار میکنند این مشکلات را ندارند اما بحث ایمنی و بهداشت کار برای افرادی که با پیمانکاران کار میکنند، رعایت نمیشود.
تجربه سه دهه حضورِ پیمانکاران در بازار کار ایران نشان داده است که بیشتر آنها برای رسیدن به سودِ بیشتر به راحتی از ابتداییترین حقوق کارگران میزنند و برای آنکه پولِ بیشتری به جیبشان برسد حتی حاضرند با جانِ کارگران نیز بازی کنند. اگرچه نمیتوان نقشِ پیمانکاران در بیاثرشدنِ مواد حمایتی قانون کار را نادیده گرفت اما نباید دلیلِ وقوع چنین اتفاقاتی را تماما به حضورِ پیمانکاران در بازار کار ایران تقلیل داد.
وقتی قانون کار به عنوانِ مهمترین قانون حمایتی از کارگران ضمانتِ اجرایی لازم را نداشته باشد بنابراین آنها که به دنبالِ سودِ بیشتر هستند به راحتی پا روی هر قانونی میگذارند. در چنین فضایی مرگِ کارگران استثنا نیست، بلکه هر روز و هر لحظه و به هر دلیلی خطرِ مرگ در کمینِ کارگران است.