«رسانه مسئولیت اجتماعی»- منیژه بازیار: تالابها زیستبومهای پالایشگاهی کره زمین هستند که به صورت طبیعی طی هزاران یا میلیونها سال شکل گرفتهاند و عمیقترین و گودترین نقطه در حوضههای آبی هستند. این مناطق تمام آلایندگیهای حوضههای آبی را در خود جمع کرده که این آلودگیها میتواند منشأ انسانی یا غیرانسانی داشته باشد.
تالابها پالایش این آلودگیها را انجام داده و سلامتی را به مناطق اطراف خود هدیه میکنند. متأسفانه طی چند دهه اخیر به دلیل دستکاریهای انسانی بیش از ۸۰ درصد تالابهای ما یا خشک شده و یا در معرض خشکی کامل قرار گرفتهاند که برگرداندن بسیاری از آنها به شرایط قبلی امکانپذیر نیست و یا هزینه بسیار زیادی دارد.
موضوع مهم این است که هنگامی که تالابی خشک شده و تبدیل به کانون ریزگرد میشود، ذرات میکرونی بستر تالاب با حداقل قدرت وزش باد، پراکنده شده و از طریق چشم و پوست و تنفس جذب شده و اثرات جبرانناپذیری را بر محیط اطراف خود میگذارند و سبب بروز بیماریهای صعبالعلاج میشوند.
نتایج یک پژوهش درباره دریاچه آرات
نتایج یک مطالعه در مورد خشکی دریاچه “آرات” نشان داد که تولد کودکان ناقصالخلقه در نزدیکی دریاچه متأثر از خشک شدن دریاچه آرات و ریزگردهای آلوده آن بود.
ریزگردها علاوه بر تهدید سلامت انسان، سلامت پوشش گیاهی و جانوری اطراف تالاب را نیز دچار مشکل کرده و شرایط بحرانی را برای گونههای مختلف در اطراف تالابهای خشک شده ایجاد میکند.
وقتی که تبعات تالابها از جمله از بین بردن مواهب طبیعی، بیماریها، مهاجرتهای اجباری و…، را در کنار توسعههایی که باعث برهم خوردن تعادل طبیعت و ایجاد این شرایط شده است را در کنار هم قرار میدهیم، میبینیم که ما چه بار مضاعفی را بر دوش طبیعت کشور گذاشتهایم که بخش زیادی از این موارد به دلیل به دلیل اشتباهات سازمان آب بوده است که نتوانسته حوضه نظارتی و حدود اختیارات خود را به خوبی مدیریت کند.
فرقی نمیکند که رودخانهای که خشکیده رودخانه کر یا زایندهرود باشد، رودخانههای منتهی به تالاب خشک بختگان و کمجان، رودخانههای منتهی به دریاچه ارومیه یا رودخانههای منتهی به هورالعظیم و مجموعه تالابهای خوزستان باشد؛ هرجا که رودخانهای بوده، مدیریت آبی آن توسط شرکتهای آب منطقهای استانها زیرمجموعه وزارت نیرو بوده که این شرکتها به وظایف و تعهدات خود عمل نکرده و در نتیجه رودخانهها خشکیده است.
چرا حفاظت از تالابها اهمیت دارد؟
تالابها موجودات زنده طبیعی و حیاتی هستند که باید برای تداوم حیات بشر و تنوع عظیمی از جانوران و گیاهانی که در این زیستگاه منحصر به فرد زیست میکنند از آنها حفاظت شود.
تالابها محل اتصال خشکی و آب هستند و قدمت آنها نزدیک به قدمت کره زمین است و مأوای بخشی از غنیترین تنوع زیستی روی زمین هستند. تالابها را میتوان در سراسر کره زمین از استوا تا دشتهای یخ زده یافت. این اکوسیستمها به اندازه هر عضو دیگر طبیعت در سلامت و حفظ تعادل کره زمین نقش حیاتی دارند و ۵۰ درصد از تنوع زیستی جهان در تالابها قرار دارد.
با وجود اهمیتی که تالابها در محیط زیست دارند متأسفانه حال تالابهای کشور خوب نیست و عواملی از جمله, آلودگی تالابها، عدم تأمین حقآبه، کاهش بارشها و …, این اکوسیستمهای باارزش را تهدید میکنند. متخصصان و دوستداران محیط زیست همواره بر حفاظت و احیا تالابها و همچنین بهرهبرداری خردمندانه از این عرصههای طبیعی تاکید داشتهاند، اما لزوم اهمیت تالابها و شدت تأکید بر حفظ آنها به چه علت است؟
۱-حضور بیش از ۵۰ درصد تنوع زیستی جهان در تالابها
تالابها به عنوان یکی از امنترین محلها برای پرندگان کنار آبزی بوده و همه ساله با مهاجرت پرندگان در سراسر دنیا، تالابها از این پرندگان مهاجر میزبانی میکنند.
۲-نقش تعیینکننده تالابها در کاهش سیلاب
زمانی که رودخانههای خروشان حجم بالایی از رسوبات را با خود میآورند، وجود تالابها قبل از ورود آب به دریاچهها باعث کنترل سیلاب میشود.
۳-کمک تالابها به احیای سفرههای آب زیرزمینی
تالابهایی که در پایین دست رودخانهها و حوضههای آبریز قرار دارند مانند یک مخزن جریانات سیلابی را ذخیره میکنند و ضمن کاهش تبعات آن، باعث تغذیه سفرههای آب زیرزمینی میشوند.
۴-نقش تالابها در جذب کربن و کاهش گازهای گلخانهای
تالابها به کل طبیعی کربن موجود در جو را ذخیره میکنند. از تمام کربن موجود روی زمین تقریباً ۳۰درصد آن، معادل دو برابر میزان کربنی که تمام جنگلهای جهان در خود ترسیب(ذخیره کربن در خاک و گیاه) کردهاند، در تالابها ذخیره میشود و تالابها اثربخشترین بستر ترسیب کربن روی زمین هستند.
۵-نقش تالابها در حفظ خطوط ساحلی در برابر آب و هوای طوفانی
تالابهای ساحلی مانند باتلاقها، مانگروها، بسترهای پوشیده از علفهای دریایی و صخرههای مرجانی مانند ضربهگیر عمل میکنند؛ آنها شدت امواج طوفان و سونامیها را کاهش میدهند و از افرادی که در طول خطوط ساحلی زندگی یا کار میکنند در برابر سیل، خسارت مالی و تلفات جانی محافظت میکنند.
۶-نقش تالابها در جلوگیری از خشکسالی
تالابها در طول فصول خشک در اقلیمهای کم آب ، آب ذخیره شده در خود را آزاد میکنند، شروع خشکسالیها را به تأخیر میاندازند و کمبود آب را به حداقل میرسانند.