«رسانه مسئولیت اجتماعی»- مریم شقاقی: مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها در سال های اخیر توسط صاحبان صنایع و بخش خصوصی، سازمان های غیر دولتی، روشنفکران و دانشگاهیان مطرح شده است. برگزاری اولین کنفرانس مسئولیت اجتماعی شرکت ها توسط برخی تشکل های صنعتی چون اتاق بازرگانی، کنفدراسیون صنعت، برخی از شرکت های خصوصی و سازمان های غیر دولتی، نقطه آغازی در زمینه مطرح کردن مفهوم و ادبیات این موضوع در ایران است.
همچنین شدت یافتن فضای رقابتی برای برخی صاحبان صنایع باعث شده که بسیاری از سازمان های ایرانی در فرایندهای مدیریتی خود به این مفهوم توجه کنند. با پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، سازمان های ایرانی باید دارای اصول اخلاقی مشخص و مدون شده ای برای خود باشند تا بتوانند در فضای تجارت جهانی فعالیت کنند.
با این وجود مسئولیت اجتماعی در برخی استان های کشور مورد توجه جدی تری قرار گرفته و برخی از استان ها هنوز به صورت جدی به موضوع مسئولیت اجتماعی توجه نکرده اند.
کدام استان های کشور توجه بیشتری به مسئولیت اجتماعی دارند؟
کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران گزارش تحلیلی از وضعیت مسئولیت اجتماعی را منتشر کرده است. این گزارش با عنوان «تحلیل وضعیت مسئولیت اجتماعی در شرکتهای ایرانی» بهمنظور کمک به مدیران و مشاوران کسبوکارها و مؤسسات نیکوکاری برای شناخت بهتر، برنامهریزی دقیقتر و اقدامات هدفمندتر درزمینهٔ مسئولیت اجتماعی تدوین شده است.
این پژوهش باهدف تحلیل نگرش مدیران ایرانی و اقدامات شرکتها، با جامعه آماری از شرکتهای عضو اتاق ایران انجام شده و در آن با استفاده از چارچوبهای کاربردی این حوزه، مانند استاندارد ایزو ۲۶۰۰۰، اقدامات شرکتها از صنایع مختلف و در سطح کشور تحلیلشده است.
گزارش مذکور به مدیران مسئولیت اجتماعی شرکتها و مؤسسات نیکوکاری کمک میکند به نمایی کلی از وضعیت مسئولیت اجتماعی در میان شرکتهای ایرانی دست پیداکرده و بر اساس آن، برنامههایی طراحی و اجرا کنند که برای کسبوکار و اهداف اجتماعی یا زیستمحیطی اثربخشتر باشد.
مشارکتکنندگان در این پژوهش شامل مدیران میانی، مدیران عامل، کارشناسان و اعضای هیات مدیره هستند. علاوه بر این، از میان شرکتهای حاضر در این بررسی ۶۱ درصد در بخش صنعتی، ۲۸ درصد خدمات، ۱۱ درصد کشاورزی فعالیت میکنند.
درمجموع، کسبوکارهای شرکتکننده در بررسی در ۲۷ استان کشور در حال فعالیت هستند.
از این میان، بیشتر شرکتها در استانهای تهران، اصفهان و خراسان رضوی فعالیت میکنند. همچنین، استانهای اردبیل، سیستان و بلوچستان، لرستان، و خراسان شمالی دارای کمترین شرکتهای حاضر در پژوهش هستند.
درباره اهمیت فعلی مسئولیت اجتماعی، نزدیک به ۸۳ درصد از پاسخدهندگان آن را مهم یا بسیار مهم دانستهاند. وقتی این سؤال در بازه زمانی پنج سال آینده پرسیده شده است، درصد پاسخدهندگانی که مسئولیت اجتماعی را مهم و بسیار مهم میدانند به ۹۲ درصد رسید.
بر اساس این پژوهش، نگاه مدیران به مسئولیت اجتماعی، در نوع اقدامات و اجرای برنامههای مسئولیت اجتماعی در سطح شرکتی بسیار تأثیرگذار است. در برابر پرسش از تعریف مسئولیت اجتماعی، اکثر مدیران (۷۲ درصد) درآمدزایی، سودآوری، و حفظ اشتغال را اصلیترین تعریف از مسئولیت اجتماعی مطرح کردهاند. چنین دیدگاهی، نشان میدهد مسئولیت اقتصادی، که مبنایی برای ایفای سایر مسئولیتهای کسبوکار نسبت به جامعه است، برای شرکهای حاضر در پژوهش دارای بیشترین اهمیت است.
پاسخهای دیگر بافاصلهای معنادار نسبت به مسئولیتهای اقتصادی به ترتیب «بازبینی محصولات، خدمات و استراتژیها بر مبنای تعهد به جامعه» و «انطباق فعالیتهای شرکت با قوانین و مقررات» است. کمترین میزان پاسخگویی مربوط به «کمکهای مادی و غیرمادی به خیریهها و اقشار نیازمند» بوده است.
در جمعبندی این پژوهش بر نقش رسانههای جمعی در آشنایی فعالان اقتصادی با مقوله مسئولیت اجتماعی تأکید شده است. بر این اساس، رسانهها و ابزارهای ارتباطجمعی، نقش مهمی در آشنایی با مسئولیت اجتماعی و ترویج این مفهوم در بین کسبوکارها دارند. بر اساس پاسخ شرکتهای حاضر در پژوهش، دوستان، همکاران و آشنایان بیشترین سهم را در افزایش آگاهی از اقدامات مسئولیت اجتماعی شرکتها داشتهاند.
بهعبارتدیگر، اقدامات مسئولیت اجتماعی در جلسات کاری، محافل همکاران و آشنایان بیشتر موردبحث و طرح قرار میگیرد. بعدازآن، شبکههای اجتماعی و سایتهای خبری در آشنایی با مسئولیت اجتماعی مؤثرتر بودهاند.
به نظر میرسد، رسانههای جمعی مانند مجلات، روزنامهها، یا حتی صداوسیما هنوز توجه زیادی به بررسی و تحلیل اقدامات مسئولیت اجتماعی ندارند و همین باعث شده است نقش کمی در اطلاعرسانی در این زمینه داشته باشند. همچنین، این نتایج حاکی از تولید محتوای بسیار کم در ارتباط با مسئولیت اجتماعی در شبکههای اجتماعی است.
چگونه می توان به صورت جدی تر به مسئولیت اجتماعی توجه کرد؟
یکی از موضوعاتی که امروزه در دنیا در حوزه های مختلف از جمله حوزه اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد، موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت ها، بنگاه ها و افراد است و تعهدی است که شرکت ها و بنگاه ها در کنار درآمد و سودشان در عرصه های دیگر از جمله محیط زیست، آموزش و مسایل اجتماعی، پیشگیری از آسیب های اجتماعی؛ برای حمایت از کارکنانشان و ارتقاء شاخصهای فرهنگی و اجتماعی خانواده های کارکنانشان انجام می دهند.
در دنیا موضوع مسئولیت اجتماعی یک موضوع کاملا شناخته شده است و بدون التزام منشور دارد. به عنوان مثال آموزشکده هایی که در قبال پول آموزش میدهند؛ همینها برای مناطق آسیب دیده و یا دانش آموزان کم بضاعت، به رایگان محصول خودشان را (کتب درسی یا آموزشی) عرضه میکنند و یا کلا بچه های کم بضاعت درسخوان و باهوش را بورسیه آموزشی میکنند و یا مراکز توانبخشی یا سالمندی یا حتی نمازخانه تاسیس می کنند.
در حوزه مسئولیت اجتماعی ماده ۱۷۲ قانون مالیاتهای مستقیم داریم در این ماده پیش بینی شده است که اگر مؤدیان مالیاتی در حوزه های ورزشی و آموزشی و نیز مراکز اجتماعی، توانبخشی فعالیت کنند و مراکزی در این حوزه ها بسازند و حمایت هایی در این خصوص داشته باشند، بخشی از درآمد مؤدیان مالیاتی که مشمول این نوع فعالیتها می شود از مالیات معاف می شود.
مسئولیت اجتماعی با کمک به طبقه آسیب پذیر جامعه باعث می شود عوارض توسعه که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و …. رخ می دهد کاهش یابد و این طبقه عوارض توسعه را کمتر احساس کند.
مسئولیت اجتماعی در جامعه ای که قوی باشد قدرتمندی بیشتری برای اعمال مدیریت در حوزه های مختلف خواهد داشت و چه خوب است که ما هم این موضوع را در جامعه مان تقویت کنیم.