سید رضا جمشیدی:امروز۲۹ دی ماه توسط سازمان محیط زیست به عنوان روز« هوای پاک،مشارکت ومسئولیت اجتماعی» نام گذاری شده است. عنوانی که به خوبی اهمیت موضوع مسئولیت اجتماعی را در حوزه محیط زیست و هوای پاک نشان می دهد.
هدف از اینکه سازمان محیط زیست یک روز را با چنین عنوانی معرفی کرده این است که جامعه را نسبت به این موضوع حساس کند و افراد تأثیرپذیر بتوانند با مطالعه و بررسی از این موضوع بهره کافی را ببرند.
از سوی دیگر مسئولان و تصمیم گیران جامعه نیز با توجه به مطالباتی که در چنین روزی از سوی مردم مطرح می شود این موضوع را در تدوین قوانین و تصمیم گیری های خود لحاظ کنند.
در عنوانی که برای این روز در نظر گرفته شده سه کلید واژه مهم قرار دارد که هر کدام به صورت مجزا و در کنار هم دارای اهمیت است.نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که آیا مسئولیت اجتماعی می تواند به عنوان یک استراتژی برای حفظ محیط زیست و هوای پاک کاربرد داشته باشد و یا به عنوان یک تاکتیک؟
در پاسخ به این سوال باید ماهیت مسئولیت اجتماعی را واکاوی کنیم که بیشتر به کدام رویکرد نزدیک تر است.
استراتژی در گسترده ترین معنای خود، ابزاری است که افراد یا سازمان ها از طریق آن به اهداف خود دست پیدا می کنند. بسیاری از کتب و مقالات موجود در این حوزه، تعاریف مختلفی از واژه استراتژی را ارائه می کنند. وجه مشترک تمام تعاریف پیراموان استراتژی آن است که استراتژی بر دستیابی به اهداف خاص تمرکز دارد و شامل تخصیص منابع است؛ و اینکه چند تصمیم یا اقدام سازگار، درست یا منسجم را نشان می دهد که بیانگر مسیر ما برای رسیدن به موفقیت است. برنامه ریزی و پیاده سازی استراتژی، بزرگترین کار سازمان است؛ به همین دلیل برای دستیابی به هدفی بزرگ به یک استراتژی هوشمندانه نیاز است.این وضعیت می تواند درباره جامعه نیز وجود داشته باشد.
در چنین شرایطی سوال این است که آیا می توان مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک استراتژی برای هوا پاک در نظر گرفت؟ در پاسخ باید عنوان کرد بهترین و کلیدی ترین استراتژی برای رسیدن به هوای پاک مسئولیت اجتماعی است و این مفهوم می تواند با گستراندن چتر خود روی ساحت های مختلف اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی و سیاسی زمینه حرکت به سمت هوای پاک و حفظ محیط زیست را به وجود بیاورد.
مفهوم مسئولیت اجتماعی یک مفهوم جهانشمول و کاربردی است که در ساحت های مختلف جامعه و به خصوص محیط زیست تأثیرگذار است.این فراگیری دقیقأ وجه اشتراک آن با محیط زیست است. به دلیل اینکه محیط زیست نیز یک مفهوم فراگیر و همگانی است که متعلق به همه افراد جامعه و سرمایه زندگی آنها به شمار می رود. تنها یک مفهوم فراگیر می تواند یک مفهوم فراگیر دیگر را تحت تأثیر قرار بدهد.
به همین دلیل مسئولیت اجتماعی می تواند به عنوان یک استراتژی در زمینه تلاش جامعه و حکومت برای رسیدن به هوای پاک در نظر گرفته شود.
قابلیت هایی که مفهوم مسئولیت اجتماعی در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی دارد می تواند جامعه را به هدف هوای پاک و حفظ محیط زیست نزدیک کند.
این قابلیت ها شامل ایجاد کمپین های اجتماعی،مشارکت های اقتصادی و مطالبه گری از حکومت در زمینه محیط زیست و تشکل گروه ها و انجمن های حامی محیط زیست باشد.
نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که می بایست استراتژی مسئولیت اجتماعی برای رسیدن به هوای پاک به صورت یک نظام نامه و یا دستورالعمل شکل بگیرد که دارای ساختار باشد که بتوان با تکیه بر این ساختار کارکرد های متنوعی از آن استخراج کرد.
موضوع دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که آیا مسئولیت اجتماعی از این قابلیت برخوردار است که در عین حالی که به عنوان یک استراتژی برای رسیدن به هوای پاک و حفظ محیط زیست به کار می رود به عنوان یک تاکتیک نیز مورد استفاده قرار بگیرد؟
در پاسخ به این سوال نیز باید عنوان کرد مسئولیت اجتماعی از این قابلیت برخوردار است که در لایه های زیرین خود با تاکتیک هایی که در نظر می گیرد به حفظ محیط زیست و هوای پاک کمک کند.
مسئولیت اجتماعی به عنوان یک تاکتیک می تواند خود را در قالب های زیر بروز و ظهور دهد.
برای اینکه بتوانیم محیط زیست پاک و مطلوبی داشته باشیم همه شهروندان یک جامعه فارغ از سن و جنسیت نسبت به جامعه مسئولیت دارند.در این زمینه والدین نقش فرهنگی برای تربیت کودکان دارند که باید از محیط زیست نگهداری کنند.
به همین دلیل نیز مسئولیت اجتماعی نسبت به محیط زیست باید در کوچک ترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده شکل بگیرد.والدین باید به کودکان خود آموزش بدهند که به منابع طبیعی،پارک ها و محیط سبز آسیب نرسانند.
از سوی دیگر هر کدام از شهروندان مسئولیت جداگانه ای نسبت به محیط پیرامونی دارند.هر شهروند به عنوان یک عضو از جامعه وظایفی نسبت به محیط زیست خود دارد. در مرحله نخست هر شهروند باید جلوی آلودگی محیط زیست را بگیرد.
این موضوع به معنای این است که نباید اجازه بدهیم شرایط کنونی از بین برود و یا با وضعیت بدتری مواجه شویم.در مرحله بعد با مشارکت،همدلی و همراهی بتوانیم موضوع مسئولیت اجتماعی را به صورت مشارکتی انجام بدهیم.به عنوان مثال ما می توانیم با کمک هم ساحل دریا،کنار رودخانه ها و پارک ها را پاکسازی کنیم.
نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد شکل گیری کمپین ها برای حمایت از حیوانان در هوای سرد است. در این زمینه فعالیت های مشارکتی می توان برای حفاظت از پرندگان و حیوانان اهلی و وحشی انجام داد.
نکته مهم در این زمینه نقش مسئولیت اجتماعی شرکتی است. شرکت ها در مرحله نخست می بایست توجه به محیط زیست را در تولیدات خود در نظر بگیرند و تولیدات خود را به شکلی ساماندهی کنند که به محیط زیست آسیب نزند.
از سوی دیگر شرکت ها باید رویکردهای آسیب زننده به محیط زیست را شناسایی کرده و تلاش کنند از این رویکردها جلوگیری کنند.
بنگاه های اقتصادی می توانند با شناخت جامعه هدف به محیط زیست خود کمک کنند. این بنگاه ها می توانند با شناخت حیواناتی که در معرض انقراض قرار دارند از این روند جلوگیری کنند و به تولید مثل آنها کمک کنند.
شرکت ها و بنگاه باید در زمینه محیط زیست به چشم انداز آینده توجه کنند که رویکردی که در پیش می گیرند به چه میزان می تواند به آیندگان برای استفاده بهتر از منابع طبیعی کمک کند.
در نتیجه با توجه به موارد ذکر شده باید عنوان کرد مسئولیت اجتماعی برای هوای پاک و حفاظت از محیط زیست هم می تواند به عنوان استراتژی کاربرد داشته باشد و هم به صورت تاکتیک. دلیل این موضوع نیز فراگیری و غنای معنایی مفهوم مسئولیت اجتماعی است که در اغلب کشورهای جهان به صورت جدی به آن توجه شده است.