«رسانه مسئولیت اجتماعی»- مریم شقاقی:امروز ۲۱ تیر روز جهانی بدون مواد پلاستیک نام گذاری شده است. روزی که می تواند فرصتی برای برای بازاندیشی در رویکرد انسان به طبیعت باشد.بدوت تردید یکی از مهم ترین عواملی که در دنیای امروز به طبیع آسیب می زند ریختن مواد پلاستیکی به شکلی های مختلف در طبیعت است.
از سوی دیگر سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی و پرندگان دریایی بر اثر خوردن کیسه های پلاستیک می میرند.
کیسه های بلعیده شده حتی پس از مرگ جانوران و تجزیه آنها نیز سالم باقی می مانند، بنابراین دوباره پراکنده شده و از بین بردن حیاتی دیگر را ادامه می دهند.
پلاستیک ها درصورتی که به عنوان زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کند در محل های دفن می توانند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیرزمینی شوند. این شیرابه شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزو ترکیبات زیان آور برای محیط زیست هستند.
دورریز پلاستیک چیزی شبیه فاجعه
سالانه ۵۰۰ میلیارد کیسه پلاستیکی در جهان مصرف می شود و ۵/۳ میلیون تن کیسه پلاستیکی در سال دور انداخته می شود . در ایران بر اساس آمارها سالانه ۱۷۷ هزار تن پلاستیک یا چیزی معادل ۵۰۰ تن در روز دور انداخته می شود.
حدود ۴ درصد از تولید نفت جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می شود در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در هر سال است و این در حالی است که تجزیه هر پلاستیک بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان نیاز دارد.
در شهر تهران به عنوان پر جمعیت ترین شهر کشور سالانه ده هزار تن کیسه پلاستیکی مصرف می شود . از تولید روزانه ۷۵۰۰ تن زباله در تهران ۳۵ درصد آن مربوط به زباله خشک است و از این مقدار حدود هزار تن پسماند پلاستیکی است .
استان گیلان به عنوان یکی از پرتراکم ترین استان های کشور از لحاظ جمعیت ، وضعیت بهتری در زمینه دور ریز زباله های پلاستیکی ندارد. در گیلان روزانه دو هزار تن زباله تولید می شود که حدود ۷ درصد این زباله ، به مصنوعات پلاستیکی شامل پلاستیک های نرم و سخت ، نایلون ، بطری و پت و … اختصاص دارد یعنی به عبارتی ، ۱۴۰ تن زباله پلاستیکی در روز وارد طبیعت و محیط زیست شکننده استان سر سبز گیلان می شود.
سهم کلان شهر رشت ۶۰۰ تن زباله در روز است و سهم پلاستیک دور ریز این شهر در خوشبینانه ترین حالتش چیزی معادل ۴۲ تن در روز است که با افزایش مصرف پلاستیک در فرهنگ خانوارها قطعا این میزان پسماند به مراتب بیشتر نیز خواهد شد.
البته در حال حاضر حدود یک درصد از این زباله های پلاستیکی که بصورت پت است بازیافت می شود و به تازگی شرایطی فراهم شده تا به کمک بخش خصوصی ، پلاستیک های نرم مانند نایلون ها و پلاستیک های بسته بندی ، بعد از خمیر شدن ، به گرانول تبدیل شوند کیسه های پلاستیکی در این بین سهم بسیار بالایی دارند چرا که به هر فروشگاه یا مغازه ای که مراجعه می کنیم برای کوچکترین خرید هم یک کیسه پلاستیکی ارایه می شود که در نهایت این کیسه ها سر از جایگاه های زباله در خواهند آورد .
۲۱ تیر فرصتی برای فرهنگ سازی
به منظور فرهنگ سازی و ارتقاء سطح دانش شهروندان در زمینه مضرات استفاده از کیسههای نایلونی، ۲۱ تیر ماه از سوی طرفداران محیط زیست روز بدون کیسه نایلکس نامگذاری شده است.
ارتقای سطح آگاهی مردم در زمینه زیان های بهداشتی و محیط زیستی استفاده از کیسه های پلاستیکی از جمله اهداف مهم نامگذاری روز بدون نایلکس بوده است.
در دنیا تلاش هایی برای جلوگیری از آلودگی طبیعت به پلاستیک انجام گرفته است؛ سازمان ملل کنوانسیونی را وضع کرد که طی آن، تمام موادی که مستقیما به آب ریخته می شوند باید زیست تجزیه پذیر باشند.
در ساخت کیسه های پلاستیکی موادی استفاده می شود که اغلب سمی بوده و در حین تجزیه و حتی سوزاندن باعث انتشار گاز های سمی خطرناک در محیط و در نهایت باعث برخی تغییرات هورمونی در انسان و سایر جانداران می شود.
ظروف یکبار مصرف پلیمری و کیسههای پلاستیکی در صورت تماس با مواد غذایی بالای ۴۰ درجه ماده شیمیایی و تلخی از خود خارج میکنند که بیش از ۷۷ نوع بیماری سرطان زا را به همراه دارد و متاسفانه نوشیدن چای داغ یاآب یخ زده در داخل ظروف پلاستیکی میتواند باعث ایجاد مشکلات و حتی سرطان دستگاه گوارش شود.
توسعه یافتگی و رشد و پیشرفت به قدری با خود عامل تخریب محیط زیست را به همراه دارد که مردم که مصرف کننده و دلیل اصلی این پیشرفت هستند از آن غافل شدهاند اگر سری به دور و برمان بزنیم متوجه میشویم از لوازم و مصارف روزانهمان چقدر از پلاستیک ساخته شدهاند.
۲۱ تیر ماه روز جهانی بدون پلاستیک نامگذاری شده است باشد تا کمی بیاندیشیم که چه بر سر طبیعت و محیط زیست خود آورده ایم.
براساس تحقیقات انجام شده تنها در ایران سالانه بیش از۳ میلیون تن پلاستیک تولید می شود. بیشتر این پلاستیک ها نیز بادوام هستند و صد ها سال طول می کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند.
راهکارکشورهای جهان برای جلوگیری از ورود پلاستیک به طبیعت
در سال ۲۰۰۲ میلادی، بنگلادش نخستین کشور بزرگی بود که استفاده از کیسههای پلاستیکی را ممنوع کرد. این کشور به دنبال سیل ویرانگر سال ۱۹۸۸ میلادی و به دلیل این که کیسههای پلاستیکی با بستن راه فاضلابها عامل اصلی شدت یافتن سیلاب بودند، خسارت های چشمگیری دید.
کشور منزوی بوتان نیز در سال ۲۰۰۷ میلادی در راستای سیاستهای این کشور مبنی بر افزایش نشاط ملی، فروش کیسههای پلاستیکی، تنباکو و تبلیغات خیابانی را ممنوع کرد.
چین نیز در حال حاضر در نظر دارد با اعمال قانون منع تولید کیسههای پلاستیکی فوق نازک تا حد زیادی در هزینهها و مصرف نفت در این کشور صرفهجویی کند.
در سال ۲۰۰۷ میلادی نیز در هنگ کنگ برای فروشندگان کیسههای پلاستیکی مالیات بر آلودگی محیط زیست در نظر گرفته شد.
همچنین در انگلیس، روستای «مادبوری» در جنوب ناحیه «دوون» به عنوان نخستین شهر اروپایی عاری از کیسههای پلاستیک شناخته شد و در این روستا به جای کیسههای پلاستیکی، کیسههای چند بار مصرف و تجزیهپذیر به فروش رسید. ۳۳ نماینده مجلس انگلیس در سال ۲۰۰۹ میلادی تصمیم به منع تولید کیسههای پلاستیکی فوق نازک و تعیین مالیات برای سایر انواع کیسههای پلاستیکی گرفتند.
در سال ۲۰۰۲ میلادی، ایرلند قانون مالیات بر کیسههای پلاستیکی را وضع کرد که این قانون تا ۹۰ درصد مصرف کیسههای پلاستیکی را در این کشور کاهش داد. در ایتالیا نیز استفاده از کیسههای پلاستیکی در سال ۲۰۱۰ میلادی ممنوع شد.
در سال ۲۰۰۳ میلادی نیز دولت تایوان، توزیع کیسههای پلاستیکی رایگان در فروشگاهها و مراکز خرید را ممنوع کرد. ضمن اینکه استفاده از ظروف یکبار مصرف در رستورانهای این کشور نیز ممنوع شد و حتی بسیاری از فروشگاهها از افرادی که کیسههای خرید خود را به همراه نمیآورند جریمه نقدی دریافت میکردند.
در کشورهایی نظیر ایتالیا، بلژیک و ایرلند نیز به دنبال وضع مالیات، استفاده از کیسههای پلاستیکی ۹۴ درصد کاهش یافته است. در سوئیس، آلمان و هلند نیز برای استفاده از کیسههای پلاستیکی مالیات وضع شده است.
خطرات زیست محیطی کیسه های پلاستیکی
هنگامی که کیسه های پلاستیکی به عنوان زباله دور ریخته می شوند، به علت ماندگاری بیش از ۵۰۰ سال در محیط، باعث آلودگی محیط زیست می شوند. این کیسه ها به همراه باد جابه جا شده و وارد رودخانه ها و کانال های آب می شوند؛ در نتیجه موجب گرفتگی آبراهه ها شده و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می یابد.
کیسه های پلاستیکی درصورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک پشت و نیز پرندگان دریایی اشتباهاً بر اثر خوردن این کیسه ها و خفگی ناشی از آن می میرند.
همچنین مواد پلاستیکی و پلیمری به علت ساخته شدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری، در خاک باقی می مانند و به این ترتیب مواد شیمیایی آنها به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان می شود؛ بنابراین علاوه بر اثرات کیسه ها و ظروف پلاستیکی روی محیط زیست، آنچه حائز اهمیت است، سلامت انسان هاست، به خصوص اینکه امروزه مصرف بیش از حد و نابجا از این مواد، خطرات جبران ناپذیری را برای سلامت انسان به همراه دارد.