مسئولیت اجتماعی شرکتی و نظریه های بنیادین

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری: مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت بایستی در جهت حفظ مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند انجام دهد. این مفهوم در پیوند با مسئولیت شرکت در برابر جامعه، انسان‌ها، و محیطی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند و این مسئولیت از جستارهای […]

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری: مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت بایستی در جهت حفظ مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند انجام دهد. این مفهوم در پیوند با مسئولیت شرکت در برابر جامعه، انسان‌ها، و محیطی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند و این مسئولیت از جستارهای اقتصادی و مالی فراتر می‌رود.این در حالی است که در جامعه ایران به دیدگاه ها و تفکراتی که مفهوم مسئولیت اجتماعی را تغذیه می کند کمتر توجه شده و یا توجه نشده است.

مطالبه از سازمان‌ها برای «مسئولانه عمل کردن» در قبال جامعه، موضوعی است که با گسترش روزافزون اثرگذاری آن‌ها بر محورهای تشکیل دهنده توسعه پایدار یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط زیست»، در دهه‌های پایانی قرن بیستم شدت گرفته و منجر به این شده‌است که مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی سازمانها در دنیای مدیریت ظهور پیدا کند.

براساس مفهوم مسئولیت اجتماعی در هر کسب و کاری و از جمله شرکت‌هایی که برای تولید ثروت و کسب و کار ایجاد شده‌اند باید صد در صد مسئولیت تمام کارهای خود که جنبه اجتماعی دارند را به عهده بگیرند. این مسئولیت در کسب و کار معمولی بر عهده صاحب آن و در شرکت‌ها بر عهده هیئت مدیره و مدیر عامل آن شرکت است. همچنین مسئولیت اجتماعی یا تعهدات اجتماعی شرکت را به چهار جنبهٔ مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی، سرمایه انسانی، خیرخواهانه و اخلاقی تقسیم کرده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی است.

در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی دو دیدگاه یا دو مکتب فکری وجود دارد.نخست تئوری سهامدار است.براساس تئوری سهامدار، یک شرکت تجاری، باید در راستای رسیدن به سود بیشتر، تمامی تلاشش را انجام دهد. تنها هدف یک کسب و کار، افزایش سود و افزایش درآمد است. این شرکت، به جز مسئولیت اقتصادی در قبال خود و سهامداران و شرکا و کارمندانش، هیچ مسئولیت دیگری ندارد.دوم تئوری ذینفع است.براساس تئوری ذی‌نفع بر خلاف تئوری سهامدار، یک شرکت تجاری علاوه بر سوددهی و افزایش درآمد باید به سایر جنبه‌ها نیز اهمیت بدهد. از جنبه‌های دیگر موثر و مهم شرکت می‌توان مردم، محیط اجتماعی و زیستی، کارکنان سازمان و… را نام برد. طبق این ایده و تئوری، همان طور که محیط و مردم، باعث سوددهی ما شده‌اند ما نیز در قبال آن‌ها مسئولیم و باید به آن‌ها سود برسانیم. انجام این وظایف، توسط شرکت تجاری، باعث ایجاد تعادل مناسب بین اکوسیستم، محیط اجتماعی و اقتصاد جامعه می‌شود.

به طور کلی می‌توان گفت شرکت‌ها در برابر جامعه‌ای که در آن شکل گرفته و به سوددهی دست یافته‌اند دارای تعهد و مسئولیت هستند و باید در قبال آن، وظایفی را انجام دهند. مثلا یک شرکت می‌تواند محصولی تولید کند که نه تنها سودآوری را نصیب خود می‌کند، بلکه محصول تولید شده به گونه‌ای باشد که به محیط زیست نیز آسیب نرساند واینگونه مسئولیت اجتماعی خویش در قبال محیط زیستی که به آن تعلق دارد را نیز به انجام برساند.

مسئولیت اجتماعی شرکت در این گونه موارد بسیار گسترده است و از جمله این حوزه‌های وسیع می‌توان به ابعاد و حوزه‌های مسئولیت اقتصادی، مسئولیت قانونی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت اخلاقی اشاره کرد.

از سوی دیگر مسئولیت اجتماعی در ابعاد مختلف قابل طرح و بررسی است.نخست مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه اقتصادی است.شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی در حوزه اقتصادی، وظایفی را انجام می‌دهند. این گزینه ابتدایی‌ترین عامل شکل گیری یک شرکت است. در این مرحله، شرکت، تنها به ارائه سود بیشتر و دریافت درآمد بیشتر متمرکز است. با این مسئولیت، شرکت موظف است تعهدات مالی‌اش را در قبال سهامداران و شرکا و کارمندان اجرایی کند. مثلا پرداخت سود به سهامداران، پرداخت دستمزد به کارکنان، پرداخت مالیات و…

دوم مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه قانونی است. شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی در این زمینه سعی می‌کنند مجموعه فعالیت‌هایشان با حفظ حدود و موازین قانونی انجام شود. آن‌ها تضمین می‌کنند که قوانین ثبت شده شرکت، همیشه و طی زمان‌های مختلف، حفظ شود و هیچ‌گاه طی هیچ شرایطی این قوانین، زیر پا گذاشته نشوند.

سوم مسئولیت اجتماعی در حوزه اخلاقی است.این مرحله گامی فراتر از مرحله قبل است که در آن تنها به قوانین احترام گذاشته می‌شود. در این گام، جنبه اخلاقی، برجسته‌تر از قبل می‌شود. افزایش حقوق کارمندان جهت پاداش و تشویق، تامین فرصت‌های کاری برای کارجویان و… امور اخلاقی مسئولیت اجتماعی شرکتی را شکل می‌دهند.

چهارم مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه امور بشر دوستانه است.این مسئولیت، بالاترین سطح مسئولیت یک شرکت است و زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت، سود بالایی داشته باشد، به قوانین احترام بگذارد و مسئولیت‌های اخلاقی خود را نیز به درستی به انجام رساند و یا حتی بیش از این مقدار، شرکت به کارهای عام المنفعه و خیرخواهانه و بشر دوستانه نیز بپردازد. انجام آموزش‌های مختلف به مردم، ارائه امکانات پزشکی به جامعه، ارائه خدمات آموزشی و… همه مواردی هستند که مسئولیت اجتماعی شرکت در حوزه مسایل اجتماعی و بشردوستانه را تشکیل می‌دهند.

از دیگر موارد می‌توان مسئولیت شرکت در قبال مسائل مربوط به محیط زیست را نام برد. یک شرکت می‌تواند بخشی از تمرکز خود را به حفظ منابع طبیعی اختصاص دهد از جمله این موارد، درختکاری است. با این مسئولیت می‌توان بخشی از دغدغه‌های گروه‌های فعال در زمینه محیط زیست را نیز از بین برد و یا کاهش داد.

هم‌چنین یک شرکت مسئولیت اجتماعی می‌تواند خود را مسئول انجام بسیاری از خدمات اجتماعی بداند و در رفع و رجوع بسیاری از معضلات اجتماعی و بحران‌های ناشی از بیکاری، فقر و… موثر و کارگشا باشد.

یک شرکت با مسئولیت اجتماعی هم‌چنین می‌تواند در راستای کمک‌های بشر دوستانه‌اش، به تشکیل انجمن‌ها و کمپین‌هایی جهت کمک و حمایت از بعضی اقشار آسیب پذیر در جامعه، مبادرت ورزد. مثلا بخشی از درآمدش را صرف جمع آوری کودکان خیابانی کند یا هزینه‌هایی را برای درمان بعضی بیماری‌های خاص در نظر بگیرد. بدین ترتیب مسئولیت‌های اجتماعی شرکت، جامعه را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پنجم  امامسئولیت اجتماعی شرکت دارای ابعادی در سطح کلان است که شامل مسئولیت‌های اقتصادی، مسئولیت‌های اجتماعی و مسئولیت‌های زیست محیطی است.

در واقع محور مفهوم مسئولیت اجتماعی ایجاد سیاست‌هایی است که تعادل اخلاقی را بین دو وظیفه کلی تلاش برای سودآوری و نفع جامعه، ترویج می‌کند. بسیاری از شرکت‌ها، مانند شرکت‌هایی که دارای سیاست‌های «سبز» هستند، مسئولیت اجتماعی را جزء جدانشدنی اهداف کسب‌ وکار خود قرار داده‌اند. البته این سازمان‌ها، این تلاش‌ها را بدون به خطر انداختن سودآوری خود انجام می‌دهند.

علاوه ‌بر این، سرمایه‌ گذاران و مصرف ‌کنندگان زیادی پیش از سرمایه‌گذاری یا خرید، تعهد شرکت به استاندارد مسئولیت پذیری اجتماعی را مد نظر قرار می‌دهند. به این ترتیب، پذیرفتن مسئولیت اجتماعی می‌تواند از روندهای اصلی سود دهی باشد.به علاوه، یک مسئله اخلاقی نیز در این باره وجود دارد و آن، تأثیر این اقدامات بر زندگی نسل‌های آینده است. به زبان ساده، استاندارد مسئولیت پذیری اجتماعی صرفاً یک روش تجاری سودمند (بعضاً رایگان) است اما عدم انجام آن می‌تواند تأثیر مخربی بر آینده داشته باشد. به طور کلی، مسئولیت اجتماعی زمانی مؤثرتر است که یک شرکت به طور داوطلبانه آن را به عهده بگیرد.