«رسانه مسئولیت اجتماعی»-منیژه بازیار: استان سیستان و بلوچستان یکی از استان های کشور است که همواره با چالش های طبیعی مواجه بوده است. از وجود ریزگرد و بادهای طویل المدت تا خشکسالی و در شرایط کنونی نیز مردم این منطقه با سیل مواجه شده اند.
این منطقه سابقه سیل خیری داشته وعلاوه بر سیلاب اسفند ماه ۱۴۰۲، تابستان سال گذشته و وقوع سیل ناشی از بارندگی‌های سامانه مونسون در سیستان و بلوچستان، سیل دی ماه ۱۳۹۸ سیستان و بلوچستان، سیل سال ۱۳۹۸ ، سیل دی ماه سال ۱۳۹۵ ، سیل اسفند ماه سال ۱۳۹۳، سیل آذر ماه سال۱۳۹۱ از جمله سیل هایی است که در این منطقه اتفاق افتاده است.
این در حالی است که سیل اخیر به ۱۶ شهرستان و بیش از ۱۰۰۰ روستا در سیستان و بلوچستان خسارت وارد کرده است.براساس برآوردهای صورت گرفته در سیل اخیر در این منطقه بیش از ۲ هزار میلیارد تومان به محورهای روستایی و راه‌های اصلی استان سیستان و بلوچستان خسارت وارد شده است. همچنین ۲۰ هزار کیلومتر راه و بیش از ۲۰۰ دستگاه پل تخریب و ۲۵ محور اصلی و فرعی مسدود شدند.
در حوزه کشاورزی نیز بیش از ۱۸ هزار هکتار اراضی زراعی آبی، ۱۹۰۰ هکتار اراضی باغی، ۲۰۰ واحد گلخانه، ۳۰۰ واحد دامداری روستایی و عشایری، ۲۷۰ حلقه چاه، ۱۰۰ کیلومتر راه بین مزارع و ۸۰ بند و سازه آبخیزداری خسارت دیده‌اند. همچنین سیل به بیش از ۱۵۰ تیر برق و ۱۷ ترانس برق آسیب وارد کرد و بیش از ۱۰ کیلومتر از شبکه فشار متوسط و ضعیف را تخریب کرده است.
نکته دیگر اینکه ایران به خاطر وقوع حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت، در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار دارد، به طوریکه از مجموع ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در جهان امکان وقوع ۳۱ نوع آن شامل زلزله، سیل، سونامی، رانش زمین، روانه های گلی، سنگ لغزش، فرسایش خاک، نفوذ و پیشروی آب دریا، رسوب زایی، تخریب ساحلی، مرداب زایی، کویرزایی، انجماد و سرمازدگی، تگرگ، بهمن، طوفان، آلودگی آب و هوا، آلودگی محیط زیست، آفات و بیماری های نباتی و نیز خشکسالی در کشور وجود دارد.
همچنین تحقیقات انجام شده از سوی سازمان های دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح نشان می دهد آتش سوزی خود به خودی جنگل ها، صاعقه، خطرات زمین گرمایی، ریزش حوضه های آهکی، نشست های زمین در نواحی استخراج مواد معدنی، ریزش های زیر دریایی، لغزش های زیر دریایی، باتلاق زایی، آتشفشان و خودسوزی میدان های ذغالی در مراحل بعدی وقوع حوادث و بلایای شایع در کشور قرار دارند.
مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی در مقابل بلایای طبیعی
طی دو دهه اخیر نقش بخش غیر دولتی در مداخله برای کاهش بلایای طبیعی سخت در کانون توجه قرار گرفته است. در این میان بخش خصوصی، بنگاه ها و شرکت های تجاری نیز علی رغم گرایش سود طلبانه کارکردهای مثبت و مؤثری در حوادث غیر مترقبه داشته اند. این کار کردها هم به لحاظ مشارکت بخش خصوصی در آمادگی برای تخفیف آثار و پیامدهای فاجعه به عنوان برنامه هایی بشر دوستانه مورد نظر بوده است و هم از این منظر که میتواند برای ارتقای فعالیت این بخش در حوزه هایی که به انتفاع مالی و اقتصادی ختم می شود بستری مناسب به شمار آید.
از مفهوم مسئولیت اجتماعی بنگاهی چنین استنباط می شود که فراسوی عملیات عادی تولید محصولات و خدمات خاص مقرون به صرفه بوده و از این حد فراتر می رود. این مفهوم نه تنها بر رابطه بنگاه با مشتری تولید کننده و کارکنان بلکه بر رابطه آن با گروه های دیگر ناظر است. همچنین به نیازها ارزشها و هدفهای جامعه ای که در آن عمل می کند.
در شرایط کنونی اسناد سیاست گذاری دولتی و انجمنهای غیر دولتی گویای آن است که نیاز به برنامه های بلند مدت نظیر فرصتهای زندگی بهتر و بهره گیری از ظرفیت های بالقوه مردم به منظور کاهش آسیب پذیری در میان آنها فهمیده شده و جا افتاده است.
در سالهای اخیر همان گونه که در پروژه های فردی منعکس گردیده است کوششهایی برای ارتقای همکاری ها بین دولت و انجمنهای غیر دولتی صورت گرفته است. با وجود این هنوز وضعیت همکاری بین دولت بخشهای خصوصی مطالعه نشده است.
واقعیت این است که در ایران رابطه بین دولت و بخشهای غیر دولتی همیشه هماهنگ نبوده است و گاهی تنش های چشم گیری میان آنها به نام «آزادی عمل از طرف انجمن های غیر دولتی و اطمینان بخشی از جانب دولت» بروز می کند.از سوی دیگر گاهی همکاری هایی بین بخشهای خصوصی و دولتی مشاهده می شود اما این همکاریها در نهایت به تبلیغات، تعهدات مالی ایجاد صندوق ها، جمع آوری پولها برای فعالیت های خاصی می شود.
گفتمان تخفیف فاجعه و مسئولیت اجتماعی
گفتمان تخفیف فاجعه به عنوان یک فرآیند مداوم ادغام شده و بلند مدت باید همچنان در بین سیاست گذاران دولتی انجمنهای غیر دولتی و سایر فعالان اجتماعی غیر دولتی درگیر در فاجعه های طبیعی رواج داشته باشد. در این وضعیت که بخش تعاون برای کسب نرخ رشد حیاتی با چالش داخلی مواجه شده بعید به نظر می رسد که برای مسئولیت اجتماعی بنگاهی در آینده ای نزدیک مشارکت گسترده ای شکل بگیرد. هر چند برای فعالیت هایی که بتواند منافع بخش تجاری و ملاحظه های اجتماعی و نیازها را ترکیب کند ظرفیت بالقوه ای وجود دارد.
تجربه های اخیر در فاجعه های عمده بارها نشان داده است که وجود یک مورد تجاری برای مسئولیت اجتماعی بنگاهی لازم است زیرا بازرگانان خود تحت تأثیر برونداد زبانها قرار دارند؛ همچنان که شواهد نیز نشان میدهد در دوران فاجعه نرخ رشد آنها به شدت کاهش پیدا می کند. برای نمونه این کاهش را در سیل مصیبت بار اخیر سیستان و بلوچستان می توان مشاهده کرد.
قلمرو مهم دیگری نیز وجود دارد که باید در زمینه همکاریهای بین بخشی برای تخفیف فاجعه های غیر مترقبه ارتقاء یافته باشد دولت میتواند معیارهایی برای هدایت بیشتر همکاری با بخشهای غیر دولتی ابداع کند؛ همچنین میتواند برای همکاری موثرتر با انجمنهای غیر دولتی و بخشهای خصوصی نقش فعالانه و بیشتری برای بخشهای غیر دولتی در اداره و مدیریت فاجعه ها در نظر بگیرد.
بخشهای خصوصی می توانند در کمیته های گوناگون مدیریت بحران و فاجعه های طبیعی در سطوح مختلف دارای جایگاه باشند. انگیزه مهم دیگر میتواند اعلام این نکته باشد که اعانه دهندگان و سایر یاری رسانندگان برای تخفیف فاجعه از مالیات بر درآمد معاف شوند. این موضوع می تواند انگیزه های همکاری را در مشارکت برای تخفیف فاجعه های طبیعی افزایش دهد.
