احسان انصاری:امروز۳۰ دی از سوی سازمان محیط زیست به عنوان روز«هوای پاک،آموزش،فرهنگ سازی و رسانه» معرفی شده است.
این نام گذاری که با هدف فرهنگ سازی و آموزش در زمینه حفاظت از محیط زیست و هوای پاک صورت گرفته به نقش رسانه به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی عصر ما برای فرهنگ سازی و و آموزش اشاره دارد.
در جهان امروز رسانه ها به مهم ترین رکن زندگی بشر تبدیل شده اند و به دلیل وجود شبکه های اجتماعی و رسانه های فراگیر سرنوشت جوامع مختلف دستخوش تغییر قرار گرفته است. جوامع مختلف تلاش می کنند از کارکردهای رسانه در زمینه های متفاوت برای مشروعیت بخشی به دیدگاه های خود و یا تقابل با دیدگاه های متعارض استفاده کنند.
این اتفاق در جامعه ما هم رخ می دهد و گروه های مختلف اجتماعی تلاش می کنند با استفاده از کارکردهای رسانه دیدگاه های خود را در زمینه های مختلف در اختیار افکار عمومی قرار بدهند.
رسانه در زمینه فرهنگ سازی به عنوان حلقه واسط حکومت و جامعه قلمداد می شوند. نقش رسانه در این زمینه دوطرفه است به شکلی که از یک طرف به تصمیماتی که مسئولان می گیرند مشروعیت می بخشد و از سوی دیگر مطالبات و دغدغه های مردم را به تصمیم گیران جامعه منتقل می کند.
با این وجود رسانه ها در زمینه آلودگی هوا نسبت به نهادهای تصمیم گیر در وضعیت منقبض قرار دارند و به صورت جدی این موضوع را در دستور کار خود قرار نداده اند. اتفاقی که می تواند پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی منفی برای جامعه به همراه داشته باشد.
در سال های اخیر جامعه ایران همواره با چالش آلودگی هوا مواجه بوده است. میزان این آلودگی ها نیز به اندازه ای بوده که آسیب های جدی به سلامتی بخش های مختلف جامعه و به خصوص اقشار آسیب پذیرزده است.
عمق آلودگی هوا در ایران به شکلی است که موضوع مازوت سوزی و یا وجود گاز های خطرناکی مانند متان درکلانشهرهای ما و به خصوص تهران مطرح شده است.از سوی دیگر میزان تعطیلی روزها در طول سال به دلیل آلودگی هوا در کلانشهرها نه تنها نسبت به گذشته کمتر نشده و بلکه بیشتر نیز شده است.
این موضوع نشان می دهد وضعیت آلودگی هوا در ایران به یک بحران جدی تبدیل شده که پیامدهای مختلف زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی به همراه خواهد داشت.
در این زمینه رسانه ها نقش کلیدی خواهند داشت. این در حالی است که برخی از رسانه ها به دلایل تعلقات فکری وسیاسی از سیاست های اشتباه برخی مدیران در زمینه آلودگی هوا حمایت می کنند اما رسانه های مستقل و مردمی تلاش می کنند موضوع آلودگی هوا را به عنوان یک صورت مسأله روی میز تصمیم گیران جامعه قرار بدهند تا در نهایت تصمیم هایی همراه با عقلانیت درباره آنها گرفته شود.
به نظر می رسد موضوع آلودگی هوا در جامعه ایران به یک موضوع رها شده تبدیل شده و به دلیل اینکه هیچ نهادی به صورت مستقیم مسئولیت آن را برعهده نمی گیرد نهادهای مرتبط نیز تلاش می کنند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند و تنها به اظهارات رسانه ای اکتفا کنند.
اظهاراتی که بیشتر برای اقناع افکار عمومی و عمر بیشتر مدیریتی آنها بیان می شود و به شکلی نیست که مشکل را به صورت ریشه ای حل کند.
در نتیجه در شرایط کنونی بحران آلودگی هوا به یکی از بحران های زیست محیطی در کنار بحران های اجتماعی تبدیل شده که روزبه روز شکل پیچیده تری به خود می گیرد.
در روی دیگر سکه رسانه ها در زمینه آموزش و فرهنگ سازی برای هوای پاک باید در وضعیت منبسط قرار داشته باشند.
بسط و گسترش فرهنگ هوا پاک و آموزش آن به گروه های مختلف اجتماعی و به خصوص کودکان و نوجوانان روی دیگر سکه رسانه هاست که جزئی از رسالت رسانه نسبت به جامعه قلمداد می شود.
امروزه رسانه ها از حالت تک بعدی گذشته خارج شده و با گسترش شبکه های اجتماعی و ابزارهای ارتباطی به سمتی حرکت می کنند که همه افراد جامعه دارای رسانه هستند و می توانند دغدغه های خود را در زمینه های مختلف با افراد و گروه های دیگر جامعه در میان بگذارند.
در چنین فضایی محتوا سازی در زمینه هوا پاک و انتقال آن به شبکه های اجتماعی به شکلی که به یک کلید واژه حیاتی برای جامعه تبدیل شود جزئی از وظایف رسانه خواهد بود.
جامعه ایران باید به سمتی حرکت کند که کلیدواژه های بی اهمیت که دارای ارزش علمی نیستند از ادبیات رسانه ای مردم خارج شود و به جای آن کلیدواژه های مهم تری مانند هوای پاک مورد بحث و تبادل نظر مردم قرار بگیرد.
از این رهگذر دو اتفاق مهم رخ می داهد. نخست اینکه سطح اندیشگی و فرهنگی جامعه افزایش پیدا می کند و جامعه روی موضوعاتی مانند هوای پاک متمرکز می شود که در زندگی و آینده آنها تأثیرگذار است. دوم اینکه از درون دیالوگی که در بین افراد جامعه در زمینه هوای پاک صورت می گیرد و دیدگاه های مختلفی که مطرح می شود مسئولان می توانند به یک جمع بندی برسند و برای چالش های موجود در زمینه آلودگی هوا راه حل پیدا کنند.
مدارس،دبیرستان ها و دانشگاه ها نهادهای اجتماعی دیگری هستند که در زمینه فرهنگ سازی و آموزش در زمینه هوا پاک نقش مهمی دارند. مدارس و دانشگاه ها باید موضوع هوای پاک را به به عنوان یک موضوع حیاتی در فرایند آموزش و رشد فردی و اجتماعی افراد جامعه در نظر بگیرند. در چنین شرایطی جامعه و افرادی که در آن زندگی می کنند در مسیر توسعه پایدار و تحقق هوای پاک حرکت خواهند کرد.