«رسانه مسئولیت اجتماعی»- منیژه بازیار: اولین همایش ملی تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران در روزهای دوشنبه و سه شنبه ۲۹ و۳۰ اردیبهشت ماه در دانشگاه تهران با حضور دکتر علی ربیعی دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور،دکتر سعید معیدفر رئیس انجمن جامعه شناسی ایران،دکتر علی منتظری رئیس جهاد دانشگاهی،دکتر جمال رحیمیان رئیس سازمان جهاد دانشگاهی تهران،دکتر غلامرضا غفاری دبیر علمی همایش تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران و جمعی از نخبگان و فعالان حوزه مسئولیت اجتماعی برگزار شد.
در این همایش، ۷۹ چکیده دریافت و پس از داوری، ۳۷ مقاله مورد پذیرش قرار گرفتند. از این تعداد، ۲۴ مقاله برای ارائه شفاهی، آماده و ۱۳ مقاله به صورت پوستر چاپ شدند.همچنین« رسانه مسئولیت اجتماعی» به عنوان حامی رسانه ای این همایش فعالیت می کرد.
در آیین افتتاحیه این همایش غلامرضا غفاری دبیر علمی همایش تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران و استاد دانشگاه تهران، مسئولیت اجتماعی را مولد سرمایه اجتماعی هر نهاد دانست و گفت: بسیاری از سازمان‌ها، مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک الزام پذیرفته‌اند. نقطه شروع این روند را می‌توان در سال‌های آغازین هزاره جدید ردیابی کرد. کمیسیون اروپایی، سال ۲۰۰۵ را به عنوان سال مسئولیت اجتماعی شرکت‌های کشورهای اتحادیه اروپا نام‌گذاری کرد. پس از آن، گام‌های نسبتاً بلندی در زمینه ترویج و توسعه این گفتمان در سطوح مختلف بنگاه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها، مجموعه‌های صنعتی، خدماتی، آموزشی و محلی برداشته شد و همچنان در حال انجام است. قرن بیست‌ویکم را می‌توان دوره ارائه رهنمودها، رویه‌ها و معیارهای مؤثر و مترقی در زمینه مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانست.
دکتر علی ربیعی دستیار اجتماعی رئیس جمهور سخنران دیگر مراسم افتتاحیه بود. وی در این همایش گفت: جامعه ایران بیش از هر زمان دیگر نیازمند تجدید نظر در کنش‌ها و رفتارها در برابر دیگران است. ما با دوره‌ای روبرو هستیم که کاهش اعتماد یکی از شاخصه‌های آن است و مسئولیت پذیری، رابطه‌ای معنادار با اعتماد دارد که امروز لطمه خورده است
وی ادامه داد: هر پدیده‌ای از جمله توسعه، از مسیر گفت‌وگو و ساختن معنا شکل می‌گیرد. امیدوارم این رویداد بتواند به مفهوم‌سازی مسئولیت اجتماعی کمک کند. در گام اول، باید مسئولیت اجتماعی را به‌درستی تعریف کنیم. دستاورد این نشست باید مفهوم‌یابی درست از مسئولیت اجتماعی باشد. ما باید مسئولیت اجتماعی را از رفتارها و عادات غلط نجات دهیم. هنوز زبان مشترکی میان دانش، کسب‌وکار، صنعت و سایر حوزه‌ها نداریم. گاهی مسئولیت اجتماعی را صرفاً در قالب کارهای خیریه یا زیست‌محیطی اجرا می‌کنند، در حالی‌که این فعالیت‌ها فاقد ارزیابی اثربخشی هستند. در مقابل، گروه‌هایی نیز وجود دارند که کل مسئولیت اجتماعی را نمایشی می‌دانند؛ این نیز مسیر غلطی است که مفهوم را ناقص و سطحی بیان می‌کند.
دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور تصریح کرد: شکاف عمیقی بین نظریه‌پردازان در اتاق‌های فکر و فعالان در میدان عمل صنعت شکل گرفته است. نشان دادن مسیر درست و مفهوم‌یابی صحیح مسئولیت اجتماعی باید از دل چنین همایش‌هایی بیرون بیاید. ما نیازمند گفتمانی تازه درباره مسئولیت اجتماعی هستیم؛ گفتمانی که بین درک و عمل، سودآوری و ارزش‌آفرینی، تعادل برقرار کند. همچنین لازم است فهرستی از آنچه مسئولیت اجتماعی نیست نیز تهیه شود. ریشه مفهوم مسئولیت از این باور نشأت گرفته که شرکت‌ها صرفاً واحد اقتصادی برای سودآوری نیستند، بلکه نهادهایی اجتماعی‌اند و ذی‌نفعان متعددی دارند. متأسفانه در بسیاری از شرکت‌ها، ذی‌نفع فقط سهام‌دار تلقی می‌شود.
ربیعی گفت: پایه مسئولیت اجتماعی بر سه محور استوار است: پایداری اقتصادی، پایداری محیطی و پایداری اجتماعی. در کشور ما این مفهوم دچار استحاله شده است. مسئولیت اجتماعی به فعالیت‌های گذرا و پراکنده‌ای تقلیل یافته که اغلب با نیت خیر انجام می‌شوند، اما کارکرد مسئولیت اجتماعی، خیریه یا کارآفرینی اجتماعی نیست. این مفهوم باید در ساختار حکمرانی شرکت‌ها نهادینه شود و نه به‌عنوان یک فعالیت جانبی بلکه به‌عنوان یک ارزش انسانی، اخلاقی و تفکری درونی در سازمان‌ها جاری شود.
وزیر پیشین کار و رفاه اجتماعی تأکید کرد: پولِ مسئولیت اجتماعی، بودجه تبلیغاتی دولت‌ها نیست. هزینه کردن منابع مسئولیت اجتماعی برای ذی‌نفعان من‌غیرحق، حرام و عبث است. ما نیازمند بازگشت به اصالت مفهومی مسئولیت اجتماعی و بازنگری جدی در درک موجود از آن هستیم. مسئولیت اجتماعی اگر به وجدان جمعی و عدالت اجتماعی گره بخورد، می‌تواند نیرویی محرک و مؤثر برای توسعه کشور باشد.
در ادامه همایش دکتر سعید معید فر رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران سخنرانی کرد. وی گفت:مسئولیت اجتماعی امروز از مسیر خود فاصله گرفته و آنچه که باید باشد، نیست. یکی از نکاتی که در رابطه با عدم پرداخت سازمان‌ها به مسئولیت اجتماعی وجود دارد، بستر‌های نامناسبی است که در جامعه وجود دارد.
وی با بیان اینکه امروز زمینه مشارکت اجتماعی مردم در جامعه به نوعی از بین رفته است، گفت: در چنین جامعه‌ای که مشارکت مدتی در پایین‌ترین سطح قرار دارد، مسئولیت اجتماعی نیز به صورتی که باید و شاید وجود نخواهد داشت. زمانی هر محله‌ای در کشور برای خود هویت داشته و تمامی مشکلات مردم در این محلات حل می‌شده است.
معیدفر اظهار کرد: امروز مشکلات فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی در کشور وجود دارد و متاسفانه این تفکر که فقط باید حال را دریافت، زمینه ایجاد مشکلات بسیار بیشتری را فراهم کرده و در میان این مشکلات نیز نمی‌توان توقعی از حوزه مسئولیت اجتماعی داشت. امروز نوعی فردگرایی افراطی در جامعه ایجاد شده که هویت‌های اجتماعی را در مخاطره قرار داده است و همین مسئله مسئولیت اجتماعی را در سایه خود قرار می‌دهد.
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران بیان کرد: بشر امروز با توسعه امکانات بیشتر به سمت فردگرایی حرکت می‌کند و هیچ خبری از حوزه‌های اجتماعی به ویژه مفهوم مسئولیت اجتماعی ندارد. در جهان امروز نابرابری اقتصادی و فقر غوغا می‌کند و افراد جامعه به دلیل این مشکلات دغدغه کار جمعی و همبستگی و مسئولیت اجتماعی ندارند.
معیدفر با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی نیازمند کاری جمعی و ملی است، تصریح کرد: شکاف‌های اقتصادی هر روز در جامعه بیشتر می‌شود و از پرداختن به مسئولیت اجتماعی جلوگیری می‌کند. انسان‌ها باید در عرصه اجتماعی احساسات خود را نسبت به یکدیگر بروز دهند. یکی از مشکلات موجود در عرصه مسئولیت اجتماعی این است که نخبگان جامعه نیز دچار فردیت شده‌اند و به جای جذب یکدیگر، همدیگر را دفع می‌کنند. مسئولیت اجتماعی خودآگاهی بر مخاطرات بزرگی است که در اطراف جامعه رخ داده است. چنانچه نهاد‌های مختلف احساس کنند که جامعه به چه سمتی حرکت می‌کند، می‌توانند به مسئولیت اجتماعی بپردازند.
وی تصریح کرد: مشارکت مسئولان و مردم برای احیای هویت‌های جمعی منجر به ایجاد مسئولیت اجتماعی در کشور خواهد شد که مسئولیت‌پذیری نهاد‌ها و آحاد مردم در امور مختلف را به همراه خواهد داشت.
دکتر علی منتظری رئیس جهاددانشگاهی نیز در مراسم افتتاحیه نخستین همایش ملی «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران» گفت: در موضوع مسئولیت اجتماعی، دو مفهوم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ یکی، مفهوم ایدئولوژیک که در آن مسئولیت اجتماعی به‌عنوان یک رویکرد ایدئولوژیک در فرهنگ غرب مطرح شده و سازمان‌ها و شرکت‌ها با هدف ایفای بخشی از وظایف خود برای رشد جامعه، نوعی سرمایه‌گذاری اجتماعی یا اقدام خیریه انجام می‌دهند.
وی افزود: مفهوم دیگر، مسئولیت اجتماعی به‌عنوان یک ارزش اخلاقی است که بر اساس آن، افراد یا سازمان‌ها دست به اقداماتی خیرخواهانه و اجتماعی می‌زنند تا مردم از منافع آن بهره‌مند شوند.
منتظری با تأکید بر اینکه مسئولیت اجتماعی عمدتاً در ذیل مفهوم اخلاق مورد توجه قرار گرفته است، ادامه داد: در فرهنگ دینی ما نیز آموزه‌های فراوانی درباره مسئولیت اجتماعی وجود دارد و تفاوت نگاه ما با دیگران در همین‌جاست.
در ادامه دکتر جمال رحیمیان رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران با اشاره به اهمیت موضوع گفت: حوزه مسئولیت اجتماعی حوزه‌ای راهبردی، حساس و پرخطر است که نیازمند حضور متخصصان و تاثیرگذاران واقعی در عرصه اجتماعی است.دانشگاه‌ها با تشخیص اهمیت این موضوع، به خصوص پژوهشکده مطالعات توسعه، فعالیت‌های خود را در این حوزه گسترش داده‌اند تا بتوانند نقطه‌گذاری‌های مؤثری انجام دهند و راهکار‌های علمی پیشنهادی را در دستور کار متولیان صنعت و سیاست‌گذاران قرار دهند.
لازم به ذکر است اولین همایش «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران(شرکت‌ها، سازمان‌ها و صنایع بزرگ) توسط پژوهشکده مطالعات توسعه سازمان جهاددانشگاهی تهران و با مشارکت مراکز علمی دانشگاهی، سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ کشور با هدف تبادل دانش و تجارب، شکل‌گیری صحیح گفتمان مسئولیت اجتماعی و نهادینه‌سازی فرهنگ مسئولیت اجتماعی و همچنین بسط عدالت اجتماعی در کشور برگزار شد.
