رسانه مسئولیت اجتماعی:در سال ۱۳۹۶، برای نخستین‌بار مفهوم «مسئولیت اجتماعی سازمانی» به‌عنوان یکی از ارکان تحول‌گرای مدیریت شهری وارد ساختار تصمیم‌سازی شهر تهران شد. اقدامی که نه‌تنها مفهوم توسعه را از قالب صرفاً فیزیکی و درآمدزایی بیرون آورد، بلکه اخلاق و مشارکت جمعی را به‌مثابه اساس پیشرفت شهری بازتعریف کرد.
در پاسخ به این نیاز، «دبیرخانه مسئولیت اجتماعی سازمانی بنگاه‌های اقتصادی شهر تهران» با راه‌اندازی ساختار راهبری چندبخشی میان شهرداری، نهادهای عمومی، شرکتهای اقتصادی و جامعه مدنی آغاز به کار کرد. این مقاله، گزارشی است از فراز و فرودهای ۸ سال تلاش این دبیرخانه برای استقرار نظامی اخلاق‌محور در توسعه پایتخت.
۱. اقدامات بنیادین؛ از نهادسازی تا نهادینه‌سازی
تأسیس ستاد راهبری با حضور کلیه بازیگران کلیدی، تدوین «نظامنامه مسئولیت اجتماعی»، برنامه عملیاتی جامع و تنظیم اولین «ماتریس مسئولیت اجتماعی» از جمله اقدامات ساختاری اولیه بودند که زیربنای اقدامات اجرایی آتی را شکل دادند. در این چارچوب:
- منشور و پیمان‌نامه رسمی مسئولیت اجتماعی تدوین شد.
- کمیته‌های تخصصی برای شناسایی، ارزیابی و پیگیری موضوعات کلیدی تشکیل شدند.
- دوره‌های آموزشی و تربیت افسران پایداری آغاز شد.
- تفاهم‌نامه‌های همکاری با اتاق بازرگانی، خیریه‌ها و نهادهای مرجع منعقد شد.
نقشه زمانی اقدامات بنیادین (۱۳۹۶-۱۴۰۳)
۲. دستاوردهای اجرایی؛ از مشارکت تا پایداری
دستاوردهای عملی دبیرخانه را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:
الف. مشارکت بین‌بخشی گسترده
- جذب مشارکت شرکتهای خصوصی، نهادهای غیردولتی، خیریه‌ها و فعالان اقتصادی در اجرای مسئولیت اجتماعی.
- همراه‌سازی مناطق ۲۲گانه تهران در کمیته‌های تخصصی مسئولیت اجتماعی دبیرخانه.
- مشارکت فعال شهرداری‌های مناطق در شناسایی و اجرای نیازهای محلی.
مشارکت جذب شده در راستای ایفای نقش مسئولیت اجتماعی سازمانی در شهر تهران (۱۴۰۳–۱۳۹۶)
ب. گسترش دامنه اثر
- ارتقای ارزش ریالی مشارکت‌ها از ۶۵ میلیارد تومان در سال‌ها ۹۹-۱۳۹۶ به ۲۵۰۰ میلیارد تومان در ۱۴۰۱.
- اجرای پویش‌های شهری بزرگ مانند بحران آب.
- حضور در نمایشگاه‌های تجاری و برگزاری همایش‌های انتقال تجربه.
- برگزاری اولین دوره آموزشی کوچینگ و منتورینگ مسئولیت اجتماعی و تربیت افسر پایداری
- مشارکت در برگزاری رویداد محیط‌زیستی جهانی کلیماتون
- ایجاد سامانه شفافیت مسئولیت اجتماعی سازمانی
- پایش و استقرار استاندارد ۲۶۰۰۰ در سطح شهرداری تهران
- تدوین اولین گزارش پایداری شهر تهران برمبنای GRI-2010
ج. تنوع حوزه‌های اقدام
- عمده تمرکز فعالیت‌ها بر حوزه اجتماعی، به‌ویژه خانواده‌های کم‌برخوردار، سلامت عمومی و آموزش.
- حضور مؤثر در حوزه محیط‌زیست با اقدامات احیای محیط زیست در شهر تهران و تلاش در راستای ترغیب به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر.
- توجه به حوزه اقتصادی با ایجاد مشوق‌ها برای بنگاهها و جذب منابع غیردولتی.
۳. دستاوردهای راهبردی؛ الگوسازی منطقه‌ای
با توجه به تجارب مشابه در خاورمیانه و آسیای جنوبی، تجربه تهران به‌عنوان موفق‌ترین نمونه حکمرانی شهری در زمینه مسئولیت اجتماعی شناخته می‌شود. تفاوت کلیدی این تجربه با نمونه شکست‌خورده دهلی‌نو، تأکید بر مشارکت داوطلبانه، حمایت حقوقی و تسهیل‌گری به جای تحمیل الزامات اداری بوده است.
۴. چالش‌ها و اصلاح مسیر
علی‌رغم پیشرفت‌های حاصل‌شده، دبیرخانه با برخی چالش‌ها نیز مواجه بوده است:
- کاهش مشارکت بنگاه‌های اقتصادی از سال ۱۴۰۰ به بعد به دلیل کاهش سرمایه اجتماعی شهرداری.
- پراکندگی اقدامات بدون تطابق کامل با نیازهای واقعی مناطق.
- تمرکز زیاد بر رویدادهای مناسبتی و ضعف در پروژه‌های ماندگار.
تحلیل استراتژیک فعالیت‌های دبیرخانه مسئولیت اجتماعی (نقاط قوت، ضعف، فرصت، تهدید)
۵٫پیشنهادات آینده‌نگر
برای تداوم اثرگذاری و ارتقای جایگاه مسئولیت اجتماعی در حکمرانی شهری، پیشنهادهای زیر جهت اجرا در سال‌های آتی ارائه داده است:
- تهیه نقشه راه و اطلس مسئولیت اجتماعی بر اساس نیازهای واقعی و ظرفیت‌های اجرایی.
- بازتعریف نقش اتاق‌های صنفی و بنگاه‌های مرجع در ایجاد شراکت اجتماعی.
- افزایش اختیارات شهرداران مناطق در جذب مشارکت اقتصادی.
- تدوین مشوق‌های سه‌لایه (شهری، شورای شهر، استانی) برای ترغیب بخش خصوصی.
- بازتعریف نقش سمن‌ها به‌عنوان ناظر اجتماعی و بازوی ارزیاب.
- تثبیت و ارتقای سطح نشست‌های انتقال تجربه در قالب «فصل سوم» به‌صورت مستمر.
- اجرای پژوهش‌های تطبیقی و مطالعات اجتماعی-زیست‌محیطی برای راهبری هوشمندتر اقدامات آینده.
۶. اقدامات آینده‌نگرانه در دست اجرا
در مسیر بلوغ نهادی و تأثیرگذاری گسترده‌تر، اقدامات زیر در دستور کار دبیرخانه قرار گرفته است:
| ردیف | اقدام | وضعیت |
| ۱ | فصل سوم نشست‌های انتقال تجربه | در حال برگزاری |
| ۲ | اولین همایش علمی-اجرایی | در حال آماده‌سازی |
| ۳ | طرح پژوهشی اثرات اقتصادی-اجتماعی | در مرحله اجرا |
| ۴ | تدوین اطلس مسئولیت اجتماعی | در دست تهیه |
| ۵ | راه‌اندازی ستادهای منطقه‌ای | آغاز اجرا |
| ۶ | آموزش حرفه‌ای مسئولیت اجتماعی | دوره دوم آغاز شده |
| ۷ | اجرای استانداردهای بین‌المللی ISO 37120 و ISO 20400 | در جریان |
جمع‌بندی
دبیرخانه مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی شهر تهران، در طول ۸ سال فعالیت خود توانسته است ساختاری نوین برای مشارکت بین‌بخشی، اقدامات اجتماعی، و تحقق توسعه پایدار شهری در قالب مسئولیت اخلاقی نهادها بنیان‌گذاری کند. این دستاوردها اگرچه با چالش‌هایی روبه‌رو بوده، اما مسیر حرکت رو به بلوغ و ماندگاری دارد.
تهران امروز، نه‌تنها شاهد مشارکت فعال‌تر شهروند-شرکتی‌هاست، بلکه الگویی عملی برای شهرهای دیگر ایران و منطقه در ادغام اخلاق، توسعه و همگرایی در مدیریت شهری ارائه داده است.
