رسانه مسئولیت اجتماعی:کارآفرینی اجتماعی به عنوان یکی از رویکردهای نوین در حل مسائل اجتماعی و اقتصادی، توجه ویژهای به توانمندسازی جوامع محلی دارد.
در کشور ایران با توجه به غنای فرهنگی و هنری، صنایع دستی و فرش به عنوان منابعی ارزشمند برای توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی شناخته میشوند. این مقاله به بررسی کارآفرینی اجتماعی با تمرکز بر صنایع دستی و فرش برای توانمندسازی روستاها و حمایت از افراد سرپرست خانوار میپردازد.
اهمیت کارآفرینی اجتماعی در روستاها
روستاها به دلیل دسترسی محدود به منابع و فرصتهای شغلی، با چالشهای اقتصادی مواجهاند. کارآفرینی اجتماعی میتواند از طریق بهرهبرداری از پتانسیلهای محلی، مانند تولید صنایع دستی و فرش، به توسعه اقتصادی و اجتماعی این مناطق کمک کند. این رویکرد نه تنها اشتغالزایی میکند، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی جوامع روستایی را نیز تقویت میکند.
نقش صنایع دستی و فرش در توسعه پایدار
صنایع دستی و فرش به دلیل ویژگیهای هنری و اصالت فرهنگی خود، در بازارهای داخلی و بینالمللی تقاضای بالایی دارند.
این محصولات میتوانند به عنوان ابزاری برای کاهش فقر، افزایش درآمد، و تقویت جایگاه اجتماعی افراد در جوامع روستایی مورد استفاده قرار گیرند. به ویژه، فرش دستباف ایرانی به دلیل شهرت جهانی خود، ظرفیت بالایی برای ایجاد ارزش افزوده دارد.
ارتباط صنایع دستی و توسعه پایدار
توسعه پایدار بر سه رکن اصلی اقتصادی، اجتماعی، و زیستمحیطی استوار است. صنایع دستی و فرش میتوانند در هر سه حوزه نقشی کلیدی ایفا کنند:
۱٫ اقتصادی: با افزایش درآمد روستاییان از طریق فروش محصولات، به بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش مهاجرت از روستاها کمک میشود.
۲٫ اجتماعی: ایجاد اشتغال برای گروههای آسیبپذیر، از جمله زنان سرپرست خانوار، به تقویت همبستگی اجتماعی و افزایش توانمندیهای محلی منجر میشود.
۳٫ زیستمحیطی: تولید صنایع دستی اغلب با استفاده از مواد اولیه طبیعی و تجدیدپذیر انجام میشود که تأثیرات منفی بر محیط زیست را کاهش میدهد.
حمایت از افراد سرپرست خانوار
افراد سرپرست خانوار به دلیل مسئولیتهای اقتصادی و اجتماعی، نیازمند حمایت ویژهای هستند.
کارآفرینی اجتماعی میتواند با ایجاد فرصتهای شغلی در حوزه صنایع دستی و فرش، به این افراد کمک کند تا درآمد پایداری کسب کرده و نقش مؤثرتری در جامعه ایفا کنند. همچنین، برنامههای آموزشی و مهارتی میتوانند به ارتقای توانمندیهای این افراد کمک کنند.
راهکارها
هرچند کارآفرینی اجتماعی مزایای بسیاری دارد، اما با چالشهایی نیز همراه است. از جمله:
● دسترسی محدود به منابع مالی: ارائه تسهیلات مالی کمبهره و حمایتهای دولتی میتواند این چالش را کاهش دهد.
● کیفیت پایین برخی محصولات: برگزاری کارگاههای آموزشی و استفاده از طراحان حرفهای میتواند کیفیت محصولات را بهبود بخشد.
● مشکلات در بازاریابی: توسعه زیرساختهای دیجیتال و همکاری با شرکتهای تخصصی بازاریابی میتواند دسترسی به بازارهای هدف را تسهیل کند.
پیشنهادات اجرایی
در ادامه به برخی از راهکارها جهت دستیابی بهتر به توسعه پایدار میپردازیم :
۱٫ ایجاد تعاونیهای محلی: تشکیل تعاونیهای محلی برای تولید و بازاریابی صنایع دستی و فرش میتواند منجر به افزایش درآمد و کاهش وابستگی به واسطهها شود.
۲٫ برگزاری دورههای آموزشی: آموزش مهارتهای تولید، طراحی، و بازاریابی به هنرمندان محلی به ویژه زنان سرپرست خانوار میتواند کیفیت محصولات را بهبود بخشد.
۳٫ توسعه بازاریابی دیجیتال: استفاده از پلتفرمهای آنلاین برای معرفی و فروش محصولات صنایع دستی و فرش میتواند دسترسی به بازارهای جدید را تسهیل کند.
۴٫ جذب سرمایهگذاری: ایجاد مشوقهایی برای سرمایهگذاری در پروژههای کارآفرینی اجتماعی مرتبط با صنایع دستی و فرش.
۵٫ برنامههای مسئولیت اجتماعی شرکتی: شرکتها میتوانند با حمایت از پروژههای مرتبط، در راستای مسئولیت اجتماعی خود گام بردارند.
۶٫ ایجاد نشانهای تجاری سبز: توسعه برندهای محلی با تأکید بر پایداری و اصالت محصولات میتواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند.
۷٫ گسترش گردشگری خلاق: معرفی روستاهای تولیدکننده صنایع دستی و فرش به عنوان مقاصد گردشگری میتواند منجر به درآمدزایی بیشتر و تعامل فرهنگی شود.
نتیجهگیری
کارآفرینی اجتماعی با رویکرد صنایع دستی و فرش، فرصتی ارزشمند برای توسعه پایدار روستاها و حمایت از افراد سرپرست خانوار فراهم میکند. این رویکرد نه تنها مشکلات اقتصادی را کاهش میدهد، بلکه ارزشهای فرهنگی و اجتماعی را نیز حفظ و تقویت میکند. برای دستیابی به نتایج مطلوب، همکاری بین نهادهای دولتی، خصوصی، و جامعه محلی ضروری است. گسترش این رویکرد میتواند ایران را به الگویی موفق در استفاده از ظرفیتهای محلی برای توسعه پایدار تبدیل کند.
منابع داخلی
۱٫ مطهری، محدثه؛ حسینی، سید محمدرضا؛ سمیعی، روحالله؛ اشرفی، مجید. «مدلسازی مؤلفههای تأثیرگذار بر خلق فرصتهای کارآفرینانه در صنایع دستی: کاربرد تحلیل شبکهای (ANP)». مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره ۹، شماره ۲، مرداد ۱۴۰۱، صفحات ۱-۱۸٫
۲٫ عسکری بهبهانی، الهام. «ارزیابی تأثیر کارآفرینی در صنایع دستی و توسعه پایدار جوامع محلی: یک مرور سیستماتیک». نهمین کنفرانس بینالمللی مدیریت، گردشگری و تکنولوژی، تهران، ۱۴۰۳٫
۳٫ شریفی، وحید؛ هاشمزاده خوراسگانی، غلامرضا؛ درخشان، سید علیرضا؛ شاهمنصوری، اشرف؛ علیرضایی، ابوتراب. «شناسایی الزامات و چالشهای بهکارگیری تولید اجتماعی در تولید صنایع دستی». مطالعات اجتماعی گردشگری، دوره ۱۲، شماره ۲۶، ۱۴۰۳، صفحات ۷۵-۹۸٫
۴٫ آزادپوش میاندوآب، فرامرز. «بررسی میزان پایدار بودن کارآفرینی بر مبنای صنایع دستی، تطابق با ابعاد توسعه پایدار». دومین کنفرانس بینالمللی علوم، مهندسی و نقش تکنولوژی در کسبوکارهای نوین، ۱۴۰۱٫
۵٫ مطهری، محدثه؛ حسینی، سید محمدرضا؛ سمیعی، روحالله؛ اشرفی، مجید. «مدلسازی مؤلفههای تأثیرگذار بر خلق فرصتهای کارآفرینانه در صنایع دستی: کاربرد تحلیل شبکهای (ANP)». مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره ۹، شماره ۲، مرداد ۱۴۰۱، صفحات ۱-۱۸٫
۶٫ مطهری، محدثه؛ حسینی، سید محمدرضا؛ سمیعی، روحالله؛ اشرفی، مجید. «شناسایی و رتبهبندی مؤلفههای مؤثر بر خلق فرصتهای کارآفرینانه از دیدگاه فعالان صنایع دستی استان گلستان». مطالعات جغرافیای انسانی، دوره ۵۳، شماره ۴، زمستان ۱۴۰۰، صفحات ۱-۲۰٫
منابع خارجی
۱٫ World Bank (2020). World Development Report 2020: Trading for Development in the Age of Global Value Chains.
۲٫ Porter, M.E., & Kramer, M.R. (2011). Creating Shared Value. Harvard Business Review.
۳٫ Prahalad, C.K., & Hart, S.L. (2002). The Fortune at the Bottom of the Pyramid. Strategy+Business.
۴٫ Yunus, M. (2017). A World of Three Zeros: The New Economics of Zero Poverty, Zero Unemployment, and Zero Net Carbon Emissions. PublicAffairs.
۵٫ UNESCO (2018). Creative Economy Report: Widening Local Development Pathways.
۶٫ Dacin, P.A., Dacin, M.T., & Tracey, P. (2011). Social Entrepreneurship: A Critique and Future Directions. Organization Science, 22(5), 1203-1213.
۷٫ Schaltegger, S., Hansen, E.G., & L\u00fcdeke-Freund, F. (2016). Business Models for Sustainability: Origins, Present Research, and Future Avenues. Organization & Environment, 29(1), 3-10.
۸٫ Hart, S.L. (2005). Capitalism at the Crossroads: The Unlimited Business Opportunities in Solving the World’s Most Difficult Problems. Pearson Education.
۹٫ McDonough, W., & Braungart, M. (2002). Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things. North Point Press.
نویسنده : لیلامرادی
سمت : کارشناس و کارآفرین اقتصاد هنر