«رسانه مسئولیت اجتماعی»- احسان انصاری: در ماه های اخیر مساله صدور یا عدم صدور مجوز محیطزیستی طرح توسعه «میدان نفتی سهراب» به چالش مهمی در سطوح کلان تصمیمگیری کشور تبدیل شده است، زیرا با توجه به مشترک بودن این میدان نفتی با کشور عراق، توسعه آن از نظر استراتژیک برای دولت اهمیت دارد و این در حالی است که صرفا با اجرای فاز اول این پروژه براساس روش فعلی مد نظر وزارت نفت یعنی استحصال خشکی و حفاری عمودی، نیاز به خشک کردن حداقل ۱۸ هکتار از تالاب هورالعظیم وجود دارد؛ تالابی که در شرایط کنونی نیز بر اثر فعالیتهای نفتی گسترده در چهار میدان نفتی اطراف آن و البته عدم تامین کافی حقابه توسط وزارت نیرو با مشکلات زیادی دستوپنجه نرم میکند و حالا وزارت نفت بهدنبال خشک کردن بخشهایی از آن است که در ورودی رودخانه کرخه قرار دارند و خشک کردن این بخشها میتواند در بلندمدت به نابودی کل تالاب منجر شود.
با این وجود نشست هایی که کارشناسان و اساتید دانشگاه با مدیران این پروژه داشته اند تا حدودی توانسته مدیران این مجموعه را در زمینه مخاطرات زیست محیطی توجیه کند. یکی از این نشست ها در دانشگاه شهید بهشتی بین کارشناسان محیط زیست و برخی از مدیران این پروژه برگزار شد که در این نشست کارشناسان حاضر در جلسه مدیران این پروژه را به رعایت الزامات زیست محیطی دعوت کردند.با این وجود نحوه ادامه یان طرح همچنان با ابهاماتی مواجه است.
ابهام ها درباره نحوه ادامه پروژه میدان نفتی سهراب
عملیات اجرایی طرح توسعه میدان نفتی سهراب اردیبهشت ماه امسال در سفر رئیسجمهوری به خوزستان در حالی بهطور رسمی آغاز شد که تاکنون گزارش ارزیابی زیست محیطی این پروژه تعیین تکلیف نشده است.
میدان مشترک نفتی سهراب در شمال غربی شهر اهواز در خوزستان و در امتداد مرز ایران و عراق واقع شده و با میدان نفتی هویزه در کشور عراق مشترک است.
طرح توسعه میدان نفتی سهراب مشتمل بر برنامه تخلیه طبیعی و حفاری ۲۰ حلقه چاه جدید، تعمیر ۲ حلقه چاه موجود، تجهیز ۱۴ چاه به پمپ درونچاهی، یک ایستگاه تقویت فشار با پمپهای سهفازی، احداث خط لوله انتقال نفتخام و ساخت واحد تفکیکگر و اندازهگیری در مجاورت واحد بهرهبرداری غرب کارون خواهد بود.
گفته میشود بر اساس پیشبینیها در مرحله نخست توسعه این پروژه تولید این میدان به روزانه ۳۰ هزار بشکه برسد و در طول ۲۰ سال قرارداد این میدان انتظار تولید تجمعی ۱۶۰ میلیون بشکه نفت میرود.
عملیات اجرایی طرح توسعه میدان نفتی سهراب در حالی دنبال میشود که کارشناسان و دوستداران محیطزیست نیز درخصوص تبعات زیست محیطی این طرح به ویژه وضعیت وخیم تالاب هورالعظیم ابراز نگرانی میکنند.
با ظهور شرکتهای نفتی، روند خشکاندن این تالاب که با آبگیری سد کرخه شروع شده بود، تشدید شد. بهطوریکه در سالهای اخیر بیش از نیمی از هور، تبدیل به بیابانی خشک و بایر شده است. در ۱۴ سال گذشته چهار میدان نفتی آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی و یاران جنوبی، فعالیتهای اکتشاف و استخراج را در این منطقه حفاظتشده توسعه دادند.
میدان نفتی سهراب، پنجمین میدان نفتی است که پا روی هورالعظیم میگذارد. ماده یک قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالابهای کشور، هرگونه بهرهبرداری و اقدامی که منجر به تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالابها شود را ممنوع کرده، با این حال طبق اخبار و گزارشها فعالیت این میدان نفتی بدون توجه به وضعیت هورالعظیم و ضوابط محیطزیستی و بدون داشتن مجوزهای قانونی آغاز شده است.
سایت شرکت نفت و گاز اروندان، میدان سهراب را در ۱۱۵ کیلومتری اهواز معرفی کرده که مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران طی پروژه فاز سوم دشت آبادان، عملیات لرزهنگاری آن را انجام داده است. پس از آن چاه اکتشافی سهراب یک، در سال ۱۳۹۱ و چاه اکتشافی دوم در سال ۱۳۹۳ حفاری شد. نفت در جای میدان سهراب در حدود ۲ میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن ۱۵۰ میلیون بشکه تخمین زده شده است.
چاه شماره یک میدان سهراب برای تولید زودهنگام تکمیل و آماده بهرهبرداری شده و احداث خط لوله اتصال این چاه به کلاستر شمالی آزادگان جنوبی در حال اجراست. چاه شماره ۲ این میدان نیز تکمیل شده و احداث تاسیسات سطحالارضی و خط لوله انتقال تولید زودهنگام آن در حال انجام است.
در این زمینه اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان درخواست انجام مطالعات «ارزیابی توان اکولوژیک هورالعظیم» را پیش از هر گونه طرحهای توسعه جدید، به سازمان حفاظت محیطزیست داده برای اینکه مشخص شود توان اکولوژیکی و اکوسیستمی تالاب چقدر است و آیا تحمل ادامه فعالیتهای نفتی را دارد یا خیر.
از سوی دیگر بحث تعیین خسارتهای نفت به هورالعظیم در جریان است که با توجه به ابهام در واگذاری یا اجاره اراضی تالابی به وزارت نفت هنوز به نتیجه نرسیده است. احداث سکوهای نفتی، احداث جادههای دسترسی به سکوهای نفتی، احداث جادههای شریانی اصلی، خاکبرداری، خاکریزی، تخلیه پسماند و پساب، تخلیه کندههای حفاری و تغییر سیمای طبیعی تالاب تخلفاتی بوده که در زمان اکتشاف و استخراج نفت اتفاق افتاده و باید خسارت آنها طبق قانون تالابها محاسبه شود.
آیا میدان نفتی سهراب به مسئولیت اجتماعی خود عمل کرده است؟
حفاظت از محیط زیست مقولهایست که امروزه به شدت مورد توجه افکار عمومی قرار دارد و بهخصوص حساسیت زیادی نسبت به شرکتهایی وجود دارند که با استفاده از منابع طبیعی فعالیت میکنند. مسئولیت اجتماعی یا تعهدات اجتماعی شرکتها چهار جنبه مسئولیت اجتماعی زیست محیطی، سرمایه انسانی، خیرخواهانه و اخلاقی دارد و مهمترین آنها مسئولیت اجتماعی زیست محیطی است.
مسئولیت اجتماعی شرکتها و سازمانها در حفاظت از محیط زیست، بر کاهش اثر زیانبار و مخرب عملکرد و تولیدات شرکتها بر محیط زیست تمرکز دارد. شرکتها با هدف کاهش تولید عوامل مضر بر طبیعت بهواسطه تولید محصولات، در مراحل تولید خود نوآوری و سعی میکنند بتوانند با رعایت قوانین و موازین موجود مربوط به حفاظت از محیطزیست، تولیدات شرکت خود را به گونهای توسعه دهند که با محیط زیست سازگار باشد و زبالهها و دود حاصل از تولید محصولاتشان باعث آلودگی محیط زیست نشود.
دخیلکردن ملاحظات زیستمحیطی و اجتماعی ناشی از اقدامات شرکتها در فرآیند کارشان بسیار اهمیت دارد و بخشی از مسئولیت اجتماعی سازمانها محسوب میشود مخصوصا در کشور ما که یکی از پایینترین رتبهها را در زمینه حفاظت از محیطزیست در دنیا دارد و شاخص فرسایش خاک، بحران آب، آلودگی هوا و… در وضعیت خطرناکی است.
مسئولیت اجتماعی محیط زیست در سه حوزه فردی، کلان و میانی دنبال میشود و لازمه برون رفت از معضلات زیست محیطی در کشور ما، ایجاد حس مسئولیت اجتماعی نسبت به محیط زیست در سطوح مختلف جامعه و آموزش آن از همان سالهای ابتدایی تحصیل به دانشآموزان است. همه نهادها و آحاد مردم باید درباره مسئولیت اجتماعی خود نسبت به محیط زیست آگاهیهای لازم را داشته باشند و برای تحقق این مسئولیت اقدام کنند. برانگیختن حس مسئولیت اجتماعی در این زمینه باعث میشود همه افراد جامعه نسبت به محیط زیست فعال شوند و اثرگذاری مثبتی داشته باشند.
در چنین شرایطی به نظر می رسد مدیران پروژه میدان نفتی سهراب در مسیر مسئولیت اجتماعی حرکت نکرده و بلکه مسیری متفاوت در پیش گرفته اند. آنچه به نظر می رسد این است که دولت بیشتر برای رسیدن به اهداف خود دست به اقداماتی می زند که توجه و صیانت از محیط زیست در اولویت های نخست قرار ندارند و بلکه این مهم تنها در حد حرف و شعار باقی مانده است.
به همین دلیل نیز باید میدان نفتی سهراب را همچنان یک استخوان در گلوی هورالعظیم به عنوان یکی از سرمایه های طبیعی کشور قلمداد کرد و حساسیت ها را نسبت به برنامه ریزی هایی اشتباهی که در این زمینه انجام می شود که ممکن است به محیط زیست آسیب بزند بالا برد.