رسانه مسئولیت اجتماعی: کسب‌وکارهای اجتماعی، در واقع راه‌حل جدیدی برای رفع مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی است. که مدت‌ها است بشریت را با معضلاتی همچون گرسنگی، بی‌خانمانی، آلودگی و بی‌سوادی مواجه کرده است.
به گزارش رسانه مسئولیت اجتماعی خلاصه کتاب کسب و کارهای اجتماعی را در ادامه مطلب بخوانید:
خلاصه کننده: خسرو سلجوقی کارآفرین کسب‌وکارهای اجتماعی
نویسنده: محمد یونس دارنده جایزه نوبل اقتصادی و مؤسس گرامین بانک بنگلادش و کارل وبر
ناشر: موسسه خدمات فرهنگی رسا،
بازار سرمایه جدیدی لازم است ایجاد شود که از آن به‌عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری افراد در کسب‌وکارهای اجتماعی استفاده کرد. کسب‌وکارهای اجتماعی به‌تنهایی در سیاهه بازار سهام اجتماعی قرار خواهند داشت و سرمایه‌گذاران از آغاز خواهند دانست که هرگز سود سهامی از این بازار دریافت نخواهند کرد. انگیزه آن‌ها تنها احساس افتخار برای کمک به حل مسائل اجتماعی است.
بانک قرض‌الحسنه رسالت یک نمونه در ایران می‌تواند باشد.
مفهوم کسب‌وکار اجتماعی:
انسان هر دو انگیزه دیگر خواهی (Selfless) و خودخواهی (Selfish) را دارد و انسانی که کسب‌وکاری برای هدف فردی و حداکثر سازی منافع شخصی و بدون توجه به اثرات کسب‌وکار بر دیگران شکل می‌دهد و همان ساختار سرمایه‌داری است و انسانی که با هدف سودرسانی به دیگران کسب‌وکاری شکل می‌دهد و صاحب کسب‌وکار به‌غیراز لذت خدمت‌رسانی به دیگران، بهره‌ی دیگری از کسب‌وکار خود نمی‌برد (سودی از کسب‌وکار عاید آن‌ها نمی‌شود) و این نوع کسب‌وکار مبتنی بر بعد دیگر خواهی انسان‌ها شکل می‌گیرد، کسب‌وکار اجتماعی نامیده می‌شود.
هدف یک کسب‌وکار اجتماعی، حل یک مسئله اجتماعی با به‌کارگیری روش‌های متداول در کسب‌وکارها است.
مفهوم کسب‌وکار اجتماعی با مفهوم سازمان‌های غیرانتفاعی و مردم‌نهاد متفاوت است و هرگونه افزایش در میزان سرمایه‌ی اولیه سرمایه‌گذاران، باعث می‌شود آن کسب‌وکار، دیگر یک کسب‌وکار اجتماعی نباشد.
هفت اصل کسب‌وکار اجتماعی یا ویژگی‌های آن به شرح زیر است:
- هدف کسب‌وکار اجتماعی، غلبه بر فقر، یا حل یک یا چند مسئله مانند آموزش، بهداشت، دسترسی فناوری و محیط‌زیست است که مردم و جامعه را تهدید می‌کند و به دنبال کسب سود از سرمایه‌گذاری‌ها نیست.
- کسب‌وکار اجتماعی ازلحاظ اقتصادی و مالی پایدار و به‌عبارت‌دیگر خودگردان است. (در عین خودگردانی، دستیابی به اهداف اجتماعی بر سودآوری اولویت دارد.)
- سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران، بدون هیچ سودی و تنها به همان میزان سرمایه‌گذاری اولیه به آن‌ها بازگردانده می‌شود.
- پس از باز پس دادن سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران، سود حاصله از کسب‌وکار، برای توسعه و پیشرفت در همان کسب‌وکار اجتماعی صرف خواهد شد.
- کسب‌وکار اجتماعی به‌صورت آگاهانه به مسائل زیست‌محیطی توجه می‌کنند.
- پرداخت دستمزدها در کسب‌وکارهای اجتماعی، متناسب با بازار، به همراه شرایط کاری بالاتر از استانداردهای رایج در استفاده از نیروی کار است.
- از نیروی کسب‌وکار اجتماعی لذت ببرید
فرق بین کسب‌وکار اجتماعی با مسئولیت اجتماعی در این است، کسب‌وکار اجتماعی مستقیماً برای تغییر وضعیت اجتماعی و اقتصادی فقرا و یا ایجاد بهبود و پیشرفت اجتماعی در دنیا ایجاد شده است و تمام منابع خود را (بعد از پوشش دادن هزینه‌های کسب‌وکار و کنار گذاشتن ذخیره‌های احتیاطی) در این راه هزینه می‌کند، اما یک شرکت یا بنگاه معمولی که با هدف کسب بیشترین سود از سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد شده است و به موضوعاتی همچون مسئولیت اجتماعی بنگاه می‌پردازد، ممکن است ۹۵ درصد از منابع خود را برای کسب سود و تنها پنج درصد و یا کمتر را به جامعه اختصاص دهد تا دنیا به مکان بهتری برای زندگی تبدیل شود.
والدین می‌توانند به فرزندان خود ایده راه‌اندازی یک کسب‌وکار اجتماعی مانند فروش روزنامه و تحویل آن درب خانه‌ها و یا راه‌اندازی یک ایستگاه فروش آب‌میوه در یک روز گرم تابستانی را بدهند. به‌این‌ترتیب آن‌ها کسب‌وکارهای اجتماعی را ابتدا با هدف حل مسائل اهالی محل خود شروع خواهند کرد. پرورش درختان، مراقبت از حیوانات بی‌پناه، پیغام‌رسانی به همسایگان مسن و … ایده‌های دیگری از این قبیل هستند.
برای پایداری مالی در این‌گونه کسب‌وکارها از یارانه متقاطع (Cross-subsidization) یعنی فرایند فروش به دسته‌ای از مشتریان با قیمت بالاتر، برای کاهش قیمت در دسته‌ی دیگری از مشتریان است استفاده می‌گردد.
دو نوع کسب‌وکار اجتماعی وجود دارد:
نوع اول: شرکت‌های خودگردان و بدون تقسیم سودی (شرکت‌هایی که سود به سهامداران نمی‌دهند ولی درعین‌حال ضرر ده نیستند) هستند که برای حل یک مسئله اجتماعی ایجادشده‌اند و مالکیت آن در اختیار سهامدارانی است که به دنبال سود شخصی از سهامشان نیستند و سود ناشی از سرمایه‌گذاری خود را تنها در جهت توسعه همان کسب‌وکار اجتماعی صرف می‌کنند. مثل گرامین – دنون که ماست انرژی‌زا تولید می‌کرد و یا شرکت آب‌رسانی گرامین وئولیا که آب تصفیه‌شده تولید می‌کرد.
نوع دوم: کسب‌وکارهای اجتماعی، مثل کسب‌وکارهای رایج هستند که به سهامداران خود سود تخصیص می‌دهند ولی مالکیت این کسب‌وکارها در اختیار فقرا است و یا به‌عبارت‌دیگر سهامداران آن فقرا هستند. این نوع از کسب‌وکارها ازآنجایی‌که سود خود را به فقرا می‌دهند و در نتیجه به کاهش فقر و حل یک مسئله اجتماعی کمک می‌کنند کسب‌وکار اجتماعی نامیده می‌شوند ولی ازآنجایی‌که برخلاف الگوی کسب‌وکارهای نوع اول به سهامداران خود سود تخصیص می‌دهند، کسب‌وکار اجتماعی نوع دوم نامیده می‌شوند. مثل بانک گرامین و کارخانه پارچه‌بافی اوتو گرامین
در این کتاب نمونه‌های کسب‌وکار اجتماعی که با مشارکت گرامین بانک در آموزش، تغذیه و غیره ایجاد شده است به‌طور مفصل تشریح شده است و برای یادگیری بسیار هیجان‌انگیز است.
برای اینکه بتوانیم یک کسب‌وکار اجتماعی راه‌اندازی کنیم با مراحل زیر می‌توان اقدام کرد:
- سیاهه‌ای از مشکلات جهان تهیه کنید.
- سپس یکی از این مشکلات شناسایی شده را انتخاب کنید.
- از خودتان سؤال کنید آیا می‌توانید یک کسب‌وکار اجتماعی برای رفع این مشکل طراحی کنید؟
- با این سؤال به دنبال پیدا کردن راه‌حلی برای مشکلات می‌گردید، ممکن است به این نتیجه برسید که حل مشکلات به چیزهایی نیاز دارد که در توان شما نیست، در چنین شرایطی دلسرد نشوید و بدانید که مشکلات متعددی وجود دارند که به استعدادهای منحصربه‌فرد شما، برای رفع آن‌ها مفید خواهد بود.
- حرکت را از یک هدف بسیار بزرگ، به سمت اهدافی کوچک‌تر و مشخص‌تر سوق دهید. برای مثال هدف (ایجاد شغل برای پنج فرد فقیر) را انتخاب کنید حالا بهتر و سریع‌تر می‌توانید به هدف برسید.
کارآفرین کسب‌وکار اجتماعی، نقش یک کارآفرین کسب‌وکار اجتماعی ممکن است شامل موارد متعددی از قبیل پیدا کردن سرمایه‌گذار، فناوری مورد نیاز، تعیین چارچوب قانونی، طراحی الگوی کسب درآمد و تقسیم آن و یا پیدا کردن راهی برای رفع موانع اداری و قانون‌گذاری باشد.
برخی از انواع سازمان‌هایی که می‌توانند در راه‌اندازی یک کسب‌وکار اجتماعی ممکن است شریک شوند:
یک کسب‌وکار اجتماعی دیگر، یک سازمان مردم‌نهاد و یا یک خیریه، یک سرمایه‌گذار، یک مشارکت فناورانه، مشارکت در تولید، مشارکت در منابع انسانی، مشارکت در توزیع، مشارکت در جهت نظارت و …
توجه شود در کسب‌وکارهای اجتماعی حقوق و مزایای کارکنان نسبت به سایر کسب‌وکارها کمتر نیست بلکه بالاتر است. به همین دلیل نخبگان بیشتر جذب می‌شوند.
برنامه کسب‌وکار اجتماعی چه کپی‌برداری از برنامه کسب‌وکار دیگری باشد و چه یک برنامه جدید باشد موارد زیر باید مدنظر قرار بگیرد:
- چه محصول و خدماتی ارائه خواهد شد؟
- این محصول و خدمت چگونه تولید خواهد شد؟
- مشتریان چه کسانی هستند؟
- چه تعداد از مشتریان در دسترس هستند؟
- مشتریان چگونه تصمیم به خرید می‌گیرند؟
- چگونه می‌توان به قیمتی پی برد که مشتریان حاضرند برای محصول و یا خدمت ارائه شده بپردازند؟
- مخارج و سرمایه‌گذاری‌های اولیه برای راه‌اندازی کسب‌وکار، چگونه تأمین خواهد شد؟
- هزینه‌های ماهانه‌ی کسب‌وکار (شامل اجاره، حقوق، حمل‌ونقل، تأمین و …) چقدر خواهد بود؟
- با رشد کسب‌وکار، هزینه‌ها چگونه تغییر خواهد کرد؟
- به‌طور واقع‌بینانه، انتظار می‌رود چه میزان درآمد از فروش محصول و یا خدمت در ماه‌های اولیه‌ی کسب‌وکار حاصل شود؟ شش ماه اول چقدر؟ یک سال اول چقدر؟ سه سال اول چقدر؟
- بر مبنای محاسبات انجام شده، چه زمانی کسب‌وکارتان به نقطه سربه‌سر می‌رسد؟
- بعد از چه مدتی انتظار می‌رود که بتوان سرمایه‌های اولیه برای راه‌اندازی کسب‌وکار را بازپرداخت کرد؟
- هدف اجتماعی من چیست؟ با استفاده از کسب‌وکار اجتماعی قصد کمک کردن به چه کسانی را دارم؟
- قصد دارم چه خدمات اجتماعی‌ای را ارائه کنم؟
- ذینفعان کسب‌وکار، چگونه در تدوین و اجرای آن مشارکت خواهند کرد؟
- در شش ماه اول فعالیت کسب‌وکار، انتظار دارم به چه اهداف اجتماعی‌ای دست پیدا کنم؟ در یک سال اول؟ در سه سال اول؟
- اگر کسب‌وکار اجتماعی موفق شد، چگونه می‌توانم آن را تکرار کنم و یا گسترش بدهم؟
- آیا مزایا و خدمات اجتماعی دیگری وجود دارد که بتوان به مجموعه‌ی اهداف اجتماعی مورد نظرم اضافه کرد؟
فراموش نکنیم یک سفر هزار کیلومتری تنها با یک قدم شروع می‌شود. پس باید قدم اول را برداریم.
محمد یونس با قرض دادن ۲۷ دلار به ۴۲ نفر از فقرا در روستای جبرا بانک گرامین را راه‌اندازی کرد.
ساختار کسب‌وکار اجتماعی:
بهترین گزینه در شرایط امروز به دلیل نداشتن ساختار حقوقی مناسب و مصوب در قالب یک کسب‌وکار انتفاعی تعریف کردن است. درعین‌حال از هدف اجتماعی که قلب کسب‌وکار اجتماعی است نباید غافل شد.
در آینده، دولت‌ها و مجالس قانون‌گذاری می‌باید قوانین و مقررات مجزایی برای کسب‌وکار اجتماعی تدوین کنند. در این قوانین باید فرایند و شیوه‌ای که کسب‌وکار اجتماعی می‌باید دنبال کند تا به یک شرکت انتفاعی تبدیل شود، گنجانده شده باشد. هم‌زمان، می‌باید قوانین شرکت‌های فعلی را بهبود دهیم تا شامل شیوه‌نامه‌هایی بشوند که به‌وسیله‌ی آن، شرکت‌های انتفاعی بتوانند به کسب‌وکار اجتماعی تبدیل شوند.
مرکز یونس: این مرکز در سال ۲۰۰۸ ایجاد شد تا کسب‌وکارهای اجتماعی مرتبط با گرامین را معرفی و ترویج کند.
آزمایشگاه خلاقیت گرامین: موتور رشد برنامه‌های جهانی کسب‌وکارهای اجتماعی در شهر ویزبادن (Weisbaden) آلمان نزدیک فرانکفورت با انگیزه‌های شخصی هانس ریتز با سه وظیفه اصلی، برقراری ارتباط در خصوص کسب‌وکارهای اجتماعی، ایجاد مرکز رشد برای کسب‌وکارهای اجتماعی راه‌اندازی شده توسط خود این آزمایشگاه و درنهایت حمایت از ایجاد کسب‌وکارهای اجتماعی توسط دیگر سازمان‌ها و افراد.
روز دهم جولای روز جهانی کسب‌وکارهای اجتماعی نام‌گذاری شده است؛ و توسط شرکت فولکس‌واگن در مرکز این شرکت در شهر آتواستادا برگزار شد.
در دانشگاه کیوشو ژاپن چند پروژه کسب‌وکار اجتماعی در دست اجرا است: مثل هر روستا، یک درگاه ـ سلامت الکترونیکی ـ کشاورزی الکترونیکی ـ دفترچه پس‌انداز الکترونیکی ـ آزمایش در خصوص منابع انرژی جایگزین در جهت پیدا کردن راه‌های جدیدی برای تولید، ذخیره‌سازی و انتقال انرژی‌های تجدید پذیری نظیر انرژی خورشیدی، بادی، سوخت‌های زیستی و غیره.
بازار سهام اجتماعی: ضرورت راه‌اندازی یک بازار سهام اجتماعی به‌موازات بازار سهام موجود، باید پیگیری شود.
چرا افراد باید سهامشان در کسب‌وکارهای اجتماعی را به فروش برسانند؟
- برای دریافت سرمایه‌ی اولیه‌ی خود پیش از اینکه کسب‌وکار اجتماعی مورد نظرش بتواند آن را بازپرداخت کند.
- برای افزایش سرمایه‌ی خود برای خرید سهام کسب‌وکار اجتماعی دیگر،
- برای سرمایه‌گذاری در یک صندوق کسب‌وکارهای اجتماعی،
- و یا برای ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری کسب‌وکارهای اجتماعی برای خودش و سرمایه‌گذاری کردن در کسب‌وکارهای اجتماعی.
بیست یا پنجاه سال دیگر جهان چگونه جایی است؟ اما سؤال مهم‌تر این است بیست یا پنجاه سال دیگر، جهان چگونه باشد؟
در نگرش اول خود را تماشاگر اتفاقاتی می‌بینیم که به وقوع خواهند پیوست و در نگرش دوم، خود ما آفرینندگانی هستیم که فعالانه در جهت نتایج دلخواه گام برمی‌داریم.
برای پیش‌بینی آینده به دو گروه می‌توان رجوع کرد، گروه اول بهترین دانشمندان و تحلیلگران فنی و اقتصادی دنیا و گروه دوم نویسندگان علمی و تخیلی. بدیهی است گروه اول بر اساس گذشته و حال به پیش‌بینی آینده مبادرت می‌کنند و گروه دوم بر اساس رؤیای آدم‌ها که اتفاقات دنیای واقعی را شکل می‌دهند. شما کدام گروه را انتخاب می‌کنید؟ محمد یونس گروه دوم را انتخاب کرد. سیاهه‌ای که برای توصیف دنیا در ۲۰۳۰ می‌توان ذکر کرد:
- جهانی بدون حتی یک فقیر.
- جهانی که اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، رودها و هوای آن آلوده نیست.
- جهانی که هیچ کودکی در آن گرسنه سر به بالین نمی‌گذارد.
- جهانی که در آن هیچ‌کس به علت یک بیماری قابل‌پیشگیری، نا به هنگام فوت نمی‌شود.
- جهانی که در آن جنگ‌ها فقط در کتاب تاریخ است.
- جهانی که در آن مردم می‌توانند به‌راحتی از مرزها عبور کنند و به هر جا که می‌خواهند سفر کنند.
- جهانی بدون بی‌سواد، جایی که همه با استفاده از معجزه‌ی فناوری به‌راحتی به آموزش دسترسی دارند.
- جهانی که در آن منابع غنی فرهنگ دنیا در دسترس همه قرار دارد./کانال تلگرامی دانش توسعه پایدار
