«رسانه مسئولیت اجتماعی»-منیژه بازیار:یکی از مهم ترین وزارتخانه هایی که می تواند در زمینه مسئولیت اجتماعی و نهادینه کردن آن در بین کودکان و نوجوانان نقش موثری ایفا کند وزارت آموزش و پرورش است. این در حالی است که موضوع مسئولیت اجتماعی به عنوان یک اولویت در این وزارتخانه مطرح نیست. تغییرات مدیران این وزارتخانه نیز مزید برعلت شده تا مفهوم مهمی چون مسئولیت اجتماعی از دستور کار وزارت آموزش و پرورش خارج شود.
مسئولیت پذیری در روند صحیح رشد افراد جامعه پدید می آیند و روند رشد نیز در سیستم آموزشی یک جامعه تعریف شده است.در نتیجه سیستم آموزشی در شکل گیری فرایند نهادینه شدن مسئولیت اجتماعی در بین افراد جامعه نقش کلیدی دارد.
هنگامی که از مسئولیت اجتماعی در سیستم آموزشی صحبت می کنیم به معنای فراهم شدن مولفه هایی از جمله پاسخ گویی است.این سخن به معنای این است که باید فردی را در مدرسه تربیت کنیم که پاسخگو باشد.مسئولیت اجتماعی ایجاب می کند فردی در مدرسه تربیت کنیم که دارای انضباط اجتماعی و قانون مدار باشد.این در حالی است که در سیستم آموزشی ما مفهوم مسئولیت اجتماعی هدف گذاری نشده و به عنوان یک الگو مورد استفاده قرار نمی گیرد.
مسئولیت اجتماعی و فرایند رشد در آموزش و پرورش
مسئولیت اجتماعی مفهومی است که باید در یک فرایند رشد در دانش آموزان نهادینه شود. برخــی روش هــای افــزایش مــسؤولیت پــذیری اجتماعی از جملــه روش یــادگیری مبتنـی بـر خـود بـه عنـوان یکـی از روش هـای افـزایش مـسؤولیت پـذیری دردانــش آمــوزان اســتفاده می شــود. در ایــن روش یادگیرنــده خــود را مــسئول یــادگیری خــود می داند و بــر خــلاف یــادگیری ســنتی دانــش آمــوز احــساس نمی کند کـه تحـت کنتـرل دیگـران اسـت و احـساس فـردی آنهـا را نیروهـا وتجارب بیرون شکل نمی دهد.
از سوی دیگرمسئولیت اجتماعی یک مدرسه، مسئولیت داوطلبآنه ای است که اعضای مدرسه در برابر جامعه و محیط زیست با پذیرش اصول اخلاقی، توسعه ارزشهای دموکراتیک و پایدار، رفتار شفاف و اخلاقی در مشارکت فعال داوطلبانه، خودآموزی رفتار مسئولیت پذیری اجتماعی و تعهد به در نظر گرفتن نیازهای ذینفعان در چهارچوب قوانین و استانداردهای بین المللی انجام می دهند.
در واقع مدرسه انسانی را پرورش می دهد که می تواند در جامعه باسواد زیست جمعی مکتوب و مبتنی بر سواد را تجربه کند.در جامعه باسواد ارتباطات خلاق،پیشرو و فعال وجود خواهد داشت.
ژان ژاک روسو پدر آموزش در جهان مدرن در کتاب «امیل» و «قرارداد اجتماعی» از جمله نخستین اندیشمندانی بود که جایگاه آموزش و پرورش مدرن را برای انسان امروز توضیح داد.از دیدگاه روسو کاری که مدرسه و آموزش همگانی برعهده دارد پرورش شهروند بالغ است.
شهروند بالغ به معنای به بلوغ رسیدن افراد از راه سواد است.البته روسو دولت را مسئول اصلی توسعه ، تأمین و حمایت نهاد مدرسه در جهان مدرن می داند.در ایران نیز با بروز مشروطه و دولت مدرن نهاد مدرسه پدیدار شد.با این وجود به مرور زمان ما از اهمیت مدرسه در ایران غافل شدیم.
چالش های معلمان و دور شدن از مسئولیت اجتماعی
بدون تردید یکی از چالش های اصلی آموزش و پرورش در ایران برای عدم تحقق مسئولیت اجتماعی در مدارس وضعیت معلمان به عنوان رکن اصلی آموزش است.
آموزش و پرورش در ایران با توزیع نامناسب معلمان مواجه است که باعث ایجاد نیروی مازاد در مناطق برخوردار و کمبود معلم در برخی مناطق محروم شده است. سیاست های استخدامی این وزارتخانه نتوانسته تا کنون این معضل را حل کند.
از سوی دیگر آموزش و پرورش در زمینه کیفیت آموزشی دچار مشکل است و بخشی از ضعف کیفیت آموزشی، به چگونگی جذب ، آموزش و نگهداشت معلمان برمی گردد.
اغلب معلمان آموزش های لازم برای حرفه معلمی را ندیده اند و در طول خدمت به ندرت در کلاس های ضمن خدمت، اطلاعات و دانش و روشهای آموزشی خود را بازنگری و اصلاح کرده اند. انگیزه شغلی معلمان و دلبستگی حرفه ای آنها ، پایین است. معلمان در دفتر مدرسه و حتی در کلاس های درس مستقیم و غیر مستقیم نارضایتی خود را از اوضاع معیشتی ابراز می کنند.
اغلب معلمان حقوق و مزایای پایین را عامل بی انگیزگی خود معرفی می کنند. یکی از جنبه های متناقض، نسبت هزینه های پرسنلی به سایر هزینه ها در بودجه وزارت آموزش و پرورش است. به طور متوسط در ده سال گذشته ۹۰ درصد اعتبارات وزارتخانه صرف پرداخت حقوق و مزایای پرسنل شده است. با این وجود پرسنل آموزش و پرورش حقوق و مزایای خود را به هیچ وجه کافی نمی دانند و دائما خود را با کارکنان دیگر دولت مقایسه کرده و احساس تبعیض آنها را رنج می دهد.
چالش مسئولیت اجتماعی و مدارس در ایران
مدرسه آیینه جامعه و سلسله‌مراتب اجتماعی در چهارچوب نظام آموزش‌وپرورش است که در محیط اجتماعیِ پیوسته در حال تغییر و تحول فعالیت می کند و مستقیم یا غیرمستقیم بر جامعه اثر می گذارد.
جوامع امروز سیستم مدرسه را مسئول ادامه زندگی اجتماعی و ارتقای فرد در چهارچوب انتظارات جامعه در نظر می گیرند و امروز تقریباً همه جوامع، آموزش‌وپرورش خود را با چشم اندازی جهانی و بر اساس نیازهای جامعه شکل می دهند.این موضوع اما در سیستم آموزش و پرورش ایران مورد توجه نیست و آموزش و پرورش در ایران بیشتر در حال اجرای ایدئولوژی گروه حاکم برجامعه است.
مدرسه می تواند با بهره گیری از نیروهای متخصّص و اختصاص امکانات لازم و ایجاد برنامه های مناسب و متنوع علمی، ورزشی، فرهنگی و … برای کلیه دانش آموزان گذشته از انتقال دانش و مهارت، بر رفتار و اجتماعی کردن افراد و همسازی با اخلاق اجتماعی از طریق انتقال ارزش ها، هنجارها و نگرش های اجتماعی مطلوب و مناسب تأثیرات شگرفی داشته باشد.
در سندتحول بنیادین آموزش وپرورش نیز به صراحت بر «مسئولیت پذیری همه‌جانبه، مشارکت اجتماعی و داشتن روحیه جمعی و مهارت لازم برای جامعه گزاره های ارزشی نظام تعلیم وتربیت رسمی و عمومی، رعایت حقوق و مسئولیت های اجتماعی، ارتقای آداب و آیین زندگی متعالی، بهداشتی و زیست‌محیطی، تقویت شایستگی های اعتقادی، اخلاقی و حرفه‌ای مدیران و معلمان و تحکیم نقش الگویی آنان و فراهم آوردن سازوکارهای اجرایی برای مشارکت فعال و مؤثر ایشان در برنامه های تربیتی وفعالیتهای پرورشی مدارس» تأکید شده است.
این در حالی است که این سند مورد توجه مدیران آموزش و پرورش نیست و به صورت جدی در اولویت سیاستگذاری های این وزارتخانه قرار ندارد.
