«رسانه مسئولیت اجتماعی»- احسان انصاری: اتفاقات ناگوار چهارشنبه سوری به یک بیماری مزمن اجتماعی تبدیل شده است و علی رغم هشدارهایی که در این زمینه داده می شود اما وضعیت هر سال نسبت به سال گذشته ناگوارتر می شود.
براساس اعلام رسمی جعفر میعادفر رئیس سازمان اورژانس کشور درباره آخرین آمار مصدومان چهارشنبه سوری در سراسر کشور از اول اسفندماه تا ساعت ۲۴ سه‌شنبه شب سه هزار و ۲۵۳ نفر مصدوم شده اند.همچنین متاسفانه ۱۴ نفر نیز در همین بازه زمانی جان خود را از دست دادند.
سوال مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که تکرار اتفاقات ناگوار چهارشنبه سوری آیا به خلأ قانونی در مواجهه با کسانی است که نظم عمومی جامعه را به هم می زنند و یا به ضعف فرهنگ عمومی جامعه باز می گردد که علی رغم مخاطره آمیزبودن این اقدامات اما همچنان به روند گذشته ادامه می دهد.موضوعی که نیازمند است از نظر جامعه شناسی و روانشناسی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد که تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی که مردم ایران در هنگامه‌های گوناگون بر پا می‌داشتند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگ این سرزمین پایدار شده است، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها، نمایش‌ها و آیین‌های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود.
رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نطیر آنچه که امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم، در هیچکدام از این آیین‌ها دیده نمی‌شود. بهتر است بگوییم، کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش سلامتی مردم را هدف می‌گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده‌اند.
نتایج پژوهش‌ها بیانگر آن است که ویژگی‌های شخصیتی، پیش‌بینی کننده‌های مهمی برای مشکلات رفتاری، بزهکاری و رفتارهای پرخطر هستند. ویژگی شخصیتی خاصی مثل هیجان‌خواهی، یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر تمایل افراد به رفتارهای پرخطر اثر می‌گذارد که به صورت نیاز به تجارب و هیجان‌های متنوع، جدید و پیچیده و همچنین تمایل به پذیرش خطرات جسمی و اجتماعی برای دستیابی به اینگونه تجارب، تعریف شده است.
در واقع در مورد برخی افراد، پاداش نهفته در پس فعالیت‌های پرخطر، بر هر تنبیه احتمالی می‌چربد و این افراد برای کسب هیجان‌های شدید، گرایش ذاتی به خطرجویی و خطرپذیری دارند. در واقع این افراد، محرک‌های محیطی و بیرونی را ترجیح می‌دهند و به یکنواختی حساس‌اند، از فقدان اینگونه محرک‌ها خسته شده و تلاش می‌کنند با روی آوردن به رفتارهای پرخطرف به عنوان تجاربی با بار هیجانی زیاد، کمبود تحریک در منابع محیطی را جبران کنند.
لازم به ذکر است چون افراد دارای هیجان‌خواهی زیاد، همیشه نیازمند محرک‌های گوناگون، جدید و حاوی چاشنی خطر هستند، لازم است تا فعالیت‌های محرک بی‌خطر در دسترس جامعه باشد. وقتی فرصتی برای فعالیت‌های پرهیجان و برانگیزنده وجود ندارد، رفتار جنایی و پرخطر، جایگزین آن می‌شود.
هر فردی باید بتواند هیجانات خود را کنترل کند و حس لذت خود را به تعویق بیاندازد و روش و مکان مناسبی برای تخلیه هیجانات خود پیدا کند اما برخی از افراد با توجه به ویژگی‌های شخصیتی خود توانایی تشخیص مکان، زمان و موقعیت مناسب برای تخلیه هیجانات خود را ندارند پس در مورد چهارشنبه سوری نیز می‌توان مکان و تجهیزات استانداردی را فراهم کرد تا از میزان رفتارهای پرخطر کم شود.
در برخی از اختلالات شخصیت مواردی چون وجدان و همدلی در ساختار منش فرد شکل نمی‌گیرند، همین مسئله باعث نقض مکرر حقوق دیگران و تمایل به بروز رفتارهایی که امنیت دیگران را سلب می‌کند می‌شود. مسائل رشدی و تربیتی مانند فقدان محیط امن و آرام خانواده، عدم وجود اتصالات امن خانوادگی و دوستی، و نداشتن الگوهای رفتاری مناسب برای همانندسازی، عوامل مهمی در بروز رفتارهای پرخطر هستند، بنابراین آموزش مهارت‌های فرزندپروری، بهبود روابط والدین، شناسایی و بازتوانی خانواده‌های آسیب‌دیده می‌توانند در کاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان مؤثر باشند.
همچنین عامل «فشار گروه» تأثیر بسزایی در عملکرد گروه سنی نوجوانان دارد، رفتارهای پر خطر چهارشنبه سوری بیشتر از سوی نوجوانان اتفاق می‌افتد و کمتر شاهدیم که افراد میانسال و کهنسال در این شب دست به انجام رفتارهای پرخطر بزنند. یکی از عوامل مؤثر بر رفتار نوجوانان و جوانان نیز فشار گروه است. نوجوانان برای تأیید شدن از سوی گروه دوستی خود، نیاز دارند تا قوانین آن را رعایت کنند، و از سوی گروه خود احساس فشار می‌کنند. برای ماندن در گروه حس می‌کنند که باید با آن همرنگ شوند. بنابراین این احتمال وجود دارند که نوجوانان در این گروه‌ها برای تأیید شدن دست به رفتارهای پرخطر بزنند. فقدان فضای امن خانوادگی نوجوانان را مجبور به سر سپردن به فشار گروه‌های خود می‌کنند.
متخصصان مطالعات بسیاری در زمینه افزایش و کاهش رفتارهای پر خطر در جوامع مختلف انجام داده و در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که اگر «یکپارچگی اجتماعی» کاهش پیدا کند، رفتارهای پر خطر آن جامعه نیز افزایش می‌یابد. یکپارچگی اجتماعی را می‌توان احساس نزدیکی افراد جامعه، میزان روابط دوستانه و محبت آمیز و تعامل‌های بین گروهی، بر اساس ارزش‌های مشترک و منجسم تعریف کرد.
عواملی مانند مدرنیته، مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و تشکیل خرده‌فرهنگ‌ها، شکاف طبقاتی، مشکلات مالی و… می‌تواند موجب کاهش یکپارچگی اجتماعی شده و سبب افزایش رفتارهای پرخطر شود، گفت: متأسفانه شاهد کاهش یکپارچگی اجتماعی هستیم و به همین دلیل رفتارهای پر خطر نیز افزایش پیدا کرده است.
واقعیت این است که مراسم چهارشنبه آخر سال که در گذشته کارکردهای مثبتی برای جامعه داشته و توسط نیاکان ما، فرصتی برای، افزایش تعامل اجتماعی، ایجاد همدلی و افزایش شادی و نشاط در جامعه بوده، امروزه شکل اجرای آن تغییر کرده به نحوی که کارکردهای مثبت آن فراموش شده است. بطوری که اجرای این آئین که روزی هنجار اجتماعی جامعه به شمار می رفت و به عنوان یک سنت ملی تلقی می شد اکنون به یک ناهنجاری تبدیل شده است و مسئولین را در تصمیم گیری در خصوص آن دچار تعارض نموده است و به یک تهدید جدی برای جامعه مبدل شده است.
درعمل اتفاقی که افتاده این است که چهارشنبه آخر سال عرصه جولان عده‌ای سودجو و هنجار شکن شده است که جامعه را با اضطراب و نگرانی مواجه می نماید. چهارشنبه آخرسال در کشور ما از یک نامدیریتی فرهنگی رنج می‌برد. این نامدیریتی فرهنگی در خانه های ما، سیستم آموزشی ما، محله ها و توانمندی گروه های همسالان ما لانه کرده است.
