«رسانه مسئولیت اجتماعی»:امروزه شبکه‌های مجازی هم در کنار سیستم‌های سنتی اخبار که همان شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون و مطبوعات هستند، به کمک اطلاع‌رسانی آمده‌اند و هم سرعت و هم فراگیری بالایی دارند.
در شبکه‌های اجتماعی نقش «واسطه‌ها» از فرآیند اطلاع‌رسانی حذف می‌شود و بنابراین امروزه هرکدام از شهروندان می‌توانند به منزله خبرنگار فعالیت کرده و نقش موثری را در بیان واقعیت‌ها و روشن شدن حقایق ایفا کنند.
این قضیه فقط مختص داخل کشور نیست و در کشورهای دیگر وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد (مثلا وقوع سیل، یا زلزله و اتفاقات دیگر) افراد به کمک می‌آیند و خیلی زود نقش اطلاع‌رسانی را بر عهده می‌گیرند؛ اطلاع‌رسانی‌ای که حتی به کمک رسانه‌های سنتی هم می‌آید و شبکه‌های بزرگ خبری دنیا خیلی وقت‌ها برای پوشش بهتر وقایع، به همین اطلاعات و عکس‌ها و ویدئوهای ارسالی شهروند ـ خبرنگاران تکیه می‌کنند.
مسئولیت اجتماعی و فضای مجازی
امروزه شاهدیم که کاربران فضای مجازی به افرادی فعال تبدیل شده‌اند و خود به تولید محتوا و پوشش اخبار و وقایع مختلف می‌پردازند؛ با این حال وجود مسئولیت اجتماعی و آموزش آن به کاربران هم مهم است و افراد باید بدانند با توجه به عوامل مختلفی چون عرف، هنجارها و ارزش‌ها و مهم‌تر از همه قوانینی که در جامعه وجود دارند، به انتشار اخبار و محتوا بپردازند.
در گذشته مواردی را داشته‌ایم که مسائل اخلاقی و آبروی افراد در شبکه‌های مجازی به بازی گرفته شده و گرفتاری‌هایی را برای برخی افراد ایجاد کرده است.
به همین دلیل افراد هنگامی که می‌خواهند خبر یا عکس و مطلبی را منتشر کنند، باید متوجه جنبه‌های مختلف واقعه بوده و موقعیت آن فرد، شرایط اجتماعی و موارد دیگر را در نظر داشته باشند.
این الزامات باید به افراد آموزش داده شود و نهادهایی چون رسانه‌های رسمی، خانواده‌ها و دانشگاه‌ها در خصوص ارزش‌ها و شرایط جامعه با کاربران سخن بگویند.
این مسائل باید در جامعه نهادینه شود و افراد به مرور یاد بگیرند از این وسایل و شبکه‌ها درست استفاده و به جنبه‌های مثبتش توجه کنند.
بنابراین تعهد اجتماعی افراد و احساس مسئولیتشان در قبال جامعه حائز اهمیت است. افراد باید نسبت به مسائل اخلاقی و فرهنگی جامعه شناخت و احساس مسئولیت داشته باشند؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است آسیب‌زا شوند.
اینکه کاربران فضای مجازی و استفاده کنندگان از شبکه‌های اجتماعی گوناگون یاد بگیرند که به مرور از خنثی و منفعل بودن فاصله بگیرند و خود به کنش‌گری رو بیاورند، در مراحل اول شاید رفتاری هیجانی باشد، اما به مرور و در درازمدت تاثیرات خوبی در جامعه خواهد گذاشت، رفتارهای افراد منطقی و عاقلانه‌تر خواهد شد و این کنش‌گری موجب می‌شود بسیج افکار عمومی در شبکه‌های اجتماعی، تاثیرات خوب و مثبتی را هم در سطح جامعه بگذارد و این اتفاق خوبی است.
محدودیت اینترنت تهدیدی برای کسب و کارهای اقتصادی
در شرایط کنونی فهرست پلتفرم‌هایی که از داخل کشور امکان دسترسی به آن‌ها وجود ندارد، روز‌به‌روز بلندتر می‌شود و تقریبا هر پلتفرم خارجی که امکانی برای ارتباط کاربران را فراهم می‌کرد، مسدود و مختل شده است.
اگرچه کنترل ناآرامی‌های اخیر، بهانه‌ای برای فیلتر طیف گسترده‌ای از پلتفرم‌ها از جمله اینستاگرام و واتس‌اپ بود، اما حالا شواهدی مانند دستور به حذف این دو برنامه از استور‌های ایرانی مانند بازار و مایکت، نشان می‌دهد که گویا متولیان فضای مجازی کشور دیگر تصمیمی برای رفع فیلتر این دو پلتفرم پرطرفدار ندارند و به احتمال زیاد قرار است آن‌ها هم به سرنوشتی مانند تلگرام دچار شوند.
در روز‌های اخیر و با شروع ناآرامی‌ها در نقاط مختلف کشور، اینستاگرام و پیام‌رسان واتس‌اپ، نخستین پلتفرم‌هایی بودند که دسترسی به آن‌ها مسدود شد؛ با این‌حال محدودیت‌های اعمال شده بر فضای مجازی محدود به این دو برنامه نبود و به مرور نام اپلیکیشن‌های لینکدین (پلتفرمی تخصصی برای ارتباطات شرکت‌ها و متخصصان با یکدیگر)، اسکایپ و ساوندکلاد نیز به لیست برنامه‌های فیلتر شده اضافه شد.
با این‌حال داستان به اینجا ختم نمی‌شود؛ حالا حتی فروشگاه‌های اپلیکیشن مشهور یعنی «گوگل‌پلی» و «اپ‌استور» نیز فیلتر شده‌اند و دسترسی به برخی سرویس‌های گوگل، وب‌سایت‌های استارلینک، مایکروسافت و موتور جست‌وجوی اینترنتی آن یعنی بینگ، بازی‌های ایکس‌باکس و کلش‌آوکلنز نیز محدود شده است.
با این‌حال آنچه بیش از همه نگرانی کاربران را برانگیخته، گمانه‌زنی‌هایی است که نسبت به آینده دسترسی به پلتفرم‌های مهم و کاربردی اینستاگرام و واتس‌اپ مطرح شده است.
خبر حذف این دو پلتفرم پرمخاطب از استور‌های ایرانی، باعث شده گمانه‌زنی‌هایی درباره دائمی بودن فیلتر این برنامه‌ها مطرح شود. خبرگزاری‌های رسمی هیچ توضیحی درباره علت این دستور و مرجع صادرکننده آن منتشر نکردند، اما شواهد نشان می‌دهد که احتمالا این دستور از سوی شورای عالی فضای مجازی صادر شده است.
در بررسی اینکه این اقدام تا چه اندازه می‌تواند نشانه‌ای از رفع نشدن فیلتر این پلتفرم‌ها پس از ناآرامی‌ها باشد، نظرات متنوعی مطرح می‌شود. اما آنچه تمامی کارشناسان این حوزه بر آن تاکید دارند آن است «دستور به حذف برنامه‌ای با محبوبیت و فراگیری این اپ‌ها، اتفاقی نیست که به دفعات رخ داده باشد.»
آن‌ها این اقدام را با سلسله رخداد‌هایی که در سال ۹۶ و در مسیر دائمی شدن فیلترینگ تلگرام رخ داد، مقایسه کرده و معتقدند طبق تجربیاتی که از فعالیت در این فضا دارند، احتمال رفع فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ بسیار ضعیف است.
ادامه فیلترینگ چه آسیب هایی به کسب و کارها در فضای مجازی می زند؟
عمق فاجعه مسدودسازی هیچ‌یک از پلتفرم‌هایی که تا امروز فیلتر شده‌اند، به اندازه فیلتر احتمالی اینستاگرام و واتس‌اپ نخواهد بود؛ به‌طوری که کارشناسان معتقدند در پس این اتفاق، یک بحران اقتصادی جدید نهفته است. اگرچه در شروع فعالیت اینستاگرام، از آن تنها به عنوان یک شبکه اجتماعی برای تعامل و اشتراک‌گذاری عکس با دوستان یاد می‌شد، اما حالا این شبکه به یکی از قطب‌های مهم تجارت در فضای مجازی تبدیل شده است و میزبانی تعداد زیادی از کسب‌وکار‌های خانگی و خرد را عهده‌دار شده است.
آخرین گزارش ارائه شده از سوی مرکز آمار حاکی از آن است که حدود ۱۱ میلیون نفر در کشور از طریق فضای مجازی کسب درآمد می‌کنند که از این تعداد، کسب‌وکار بیش از ۹ میلیون نفر از افراد به اینستاگرام وابسته است.
تعداد بالای کاربران ایرانی فعال در اینستاگرام (بیش از ۴۴ میلیون کاربر ایرانی) و هزینه اولیه پایین راه‌اندازی یک کسب‌وکار در این پلتفرم (حدود ۳۰ میلیون تومان)، آن را به یکی از گزینه‌های محبوب برای ایجاد کسب‌وکار‌های خانگی و خرد تبدیل کرده است. اگرچه امکان پایش دقیق گردش مالی انجام شده بر بستر اینستاگرام ممکن نیست، اما تکراسا در گزارشی که اخیرا منتشر کره بود، از فعالیت بیش از ۴۱۵ هزار فروشگاه ایرانی در اینستاگرام خبر داده و گردش مالی سالانه ایرانیان در این پلتفرم را بین ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد کرده بود.
داده های نهاد جهانی مستقل رصد سانسور در اینترنت از اختلال و قطعی گسترده در اکثر پلتفرم‌های خارجی فعال در ایران به خصوص اینستاگرام و واتس‌اپ حکایت دارد؛ به‌طوری که طبق نمودار‌های ارائه شده از سوی این نهاد، اختلالات جدی در این دو پلتفرم از روز ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور) آغاز و از ۳۱ شهریور عملا در حالت قطعی کامل قرار گرفته‌اند. آسیب‌های اعمال محدودیت بر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتس‌اپ که نخستین گزینه‌های ارتباطی کاربران ایرانی بوده‌اند، حتی از همین حالا نیز قابل مشاهده است. با محدودیت‌های حداکثری اعمال شده در هفته اخیر بر اینترنت کشور، عملا درآمد تمامی کسب‌وکار‌های فعال در اینستاگرام به صفر رسیده و دست کاربرانی که از واتس‌اپ به عنوان ابزاری برای ارتباطات روزانه و تعاملات کاری استفاده می‌کردند، بسته شده است. این محدودیت‌ها به گونه‌ای است که حتی امکان اتصال از طریق ابزار‌هایی که پیش‌تر برای دور زدن فیلتر پلتفرم‌هایی مانند تلگرام، توییتر و یوتیوب استفاده می‌شد نیز وجود ندارد.
