رفع فیلترینگ و مسئولیت اجتماعی

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-مریم شقاقی:دولت مسعود پزشکیان در مرحله اول رفع فیلترینگ،واتس آپ و گوگل پلی را رفع فیلتر کرد تا به یکی از وعده هایی که به مردم داده بود عمل کرده باشد. این در حالی است که براساس آنچه اعلام شده در مراحل بعدی به ترتیب تلگرام و اینستاگرام نیز رفع فیلتر خواهد شد […]

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-مریم شقاقی:دولت مسعود پزشکیان در مرحله اول رفع فیلترینگ،واتس آپ و گوگل پلی را رفع فیلتر کرد تا به یکی از وعده هایی که به مردم داده بود عمل کرده باشد. این در حالی است که براساس آنچه اعلام شده در مراحل بعدی به ترتیب تلگرام و اینستاگرام نیز رفع فیلتر خواهد شد که ممکن است این پروسه  تا پایان سال ادامه پیدا کند.

بدون تردید این اقدام دولت چهاردم یک اقدام مسئولانه بوده که همراه با پیامدهای مثبت اجتماعی خواهد بود. نخست اینکه دولت به یکی از وعده های خود عمل کرده که این موضوع می تواند دولت را به دغدغه های مردم نزدیک تر کند وپایگاه اجتماعی دولت را تقویت کند. از سوی دیگر دولت پزشکیان با این اقدام به صورت علنی به جنگ مافیای فیلترشکن فروش ها در کشور رفته که در سال های اخیر به واسطه فیلتر شبکه های اجتماعی سودهای هنگفتی به جیب زده اند.

طبق آمارهای منتشر شده، کشورمان بیش از ۷۰ میلیون کاربر فعال در اینترنت دارد. از این تعداد، ۴۸ میلیون نفر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. تا پیش از سال ۱۴۰۱ و فیلتر شدن اینستاگرام، بخش بزرگی از این کاربران از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کردند؛ اما حالا با فیلتر شدن اینستاگرام، این جمعیت بزرگ به‌دنبال راهی برای دسترسی به این شبکه اجتماعی هستند.

آمار دقیقی از سهم فیلترشکن‌های پولی در این بین وجود ندارد، اما برای محاسبه، فرض می‌کنیم در حداقلی‌ترین حالت، ۲۵ درصد کابران از فیلترشکن‌های پولی استفاده می‌کنند. این یعنی گردش مالی فروشندگان وی‌پی‌ان در ایران، ماهانه حدود هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان است. یعنی تاکنون دور زدن فیلترینگ برای کاربران ایرانی، در بهترین حالت حدود ۱۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان آب خورده است.

هر چند اکثر کاربران تصور می‌کنند بیشتر سود فیلترینگ به جیب فیلترشکن‌فروش‌ها می‌رود، اما حقیقت این است که این بازار بزرگ، باعث سود عظیم اشخاص و شرکت‌های متفاوتی شده است. اگر آمار درآمد فروشندگان فیلترشکن درست باشد، این به‌معنای سود دو تا سه برابری آن‌ها در مقایسه با درآمد عملیاتی شرکت مخابرات ایران است. هزینه هر گیگابایت ترافیک فیلترشکن در اکثر موارد بسیار بیشتر از هزینه خرید یک گیگابایت اینترنت از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی است و همین موضوع باعث سود بیشتر فروشندگان فیلترشکن در مقایسه با شرکت بزرگی مانند مخابرات ایران می‌شود.

با این حال شرکت‌های مخابراتی هم از فیلترینگ ضرر نکرده‌اند! فروش وی پی ان و بیشتر شدن استفاده کاربران از این ابزار باعث شده کاربران کمتری از ترافیک نیم‌بها استفاده کنند. در کنار این موضوع، با استفاده از وی پی ان، مصرف اینترنت کاربران هم بیشتر می‌شود و در نتیجه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی، سود بیشتری به جیب می‌زنند. درگاه‌های پرداخت بانکی‌ هم که معمولا توسط فروشندگان فیلترشکن مورد استفاده قرار می‌گیرد سود خوبی از این راه به‌دست می‌آورند.

بازار سیاه خریدوفروش فیلترشکن و در دسترس قرار داشتن برخی فیلترشکن‌های خارجی رایگان، سبب شده تا داده‌ها براساس حدس‌ها، برخی نظرسنجی‌ها و محاسبات منطقی به دست آید. آخرین گزارش کیفیت اینترنت که در بهار ۱۴۰۳ توسط انجمن تجارت الکترونیک تهران منتشر شده، نظری کاملاً متفاوت با اظهارنظرهای پیشینی دارد.

مبنای اولیه محاسبات در اینجا، گزارش اندیشکده حکمرانی دانشگاه شریف و نظرسنجی ایسپا است که براساس آن، ۸۳/۶ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. نظرسنجی ایسپا در اسفندماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، استفاده از فیلترشکن بعد از فیلتر شدن «اینستاگرام» و «واتس‌اپ» در پاییز ۱۴۰۱ تا زمان انجام نظرسنجی سه‌برابر شده و به‌طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، چهار ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کند.

باتوجه به اختلالات گسترده‌ای که بسیاری از فیلترشکن‌های رایگان خارجی را از کار انداخته، منطقی است که لااقل بخشی از این کاربران برای دسترسی به فیلترشکن باکیفیت، هزینه کنند. براساس گزارش آزمایشگاه داده و حکمرانی شریف، این کاربران دست‌کم ۳۰ درصد از کاربران اینترنت در کشور را شامل می‌شوند که در ماه تا ۱۵۰ هزارتومان برای خرید یا تمدید اشتراک متقبل می شوند.

کارشناسان معتقدند در صورت دسترسی عموم مردم به اینترنت آزاد و برداشته شدن محدودیت‌ها و فیلترینگ، آن‌قدر درآمدها برای گروه‌های مختلف افزایش می‌یابد که گردش مالی فیلترشکن‌ها نمی‌تواند با آن رقابت کند. این به‌جز اثرات گسترده دسترسی به اینترنت آزاد روی اقتصاد دیجیتال است. رونق استارت‌اپ‌ها، افزایش تولید محتوا و حتی آشتی کاربران با پلتفرم‌های داخلی که این‌بار «ناچار» به استفاده از آنها نیستند، می‌تواند درنهایت به رونق اقتصاد دیجیتال بینجامد.

فیلترینگ که به عنوان یک سیاست محدودکننده به کار گرفته می‌شود، نه‌تنها بر کیفیت خدمات اینترنت تأثیر گذاشته، بلکه بر پایه تحلیل‌ها و گزارش‌ها، به طور مستقیم بر درآمد اپراتور‌های تلفن همراه آسیب رسانده است. وضعیتی که به تاکید مدیرعامل ایرانسل، به زیان ۲۰ همتی این اپراتور منجر شده است. این روند به وضوح نشان‌دهنده این است که فیلترینگ نه‌تن‌ها کیفیت خدمات را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه از لحاظ اقتصادی نیز به ضرر کسانی است که وظیفه ارائه خدمات اینترنت را بر عهده دارند.

این در حالی است که به گفته ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، استفاده از فیلترشکن‌ها موجب ایجاد اختلال در شبکه و افت کیفیت و سرعت اینترنت هم شده است. این اظهارات تأکید بر این حقیقت است که فیلترینگ نه تنها بر کاربران تأثیر منفی دارد، بلکه بر ساختار کلی شبکه نیز فشار می‌آورد و موجب اختلال در آن می‌شود.

آن گونه برخی کارشناسان گفته‌اند از دیگر اشکالات استفاده از فیلترشکن‌ها این است که به رغم به کارگیری فیبر نوری در بخش‌های وسیعی از شبکه، بخش عمده این ظرفیت تازه ایجاد شده، به اشغال ترافیک ناشی از فیلترشکن‌ها در آید و به این ترتیب، با وجود توسعه شبکه، کاربران همچنان کیفیت مطلوبی از اینترنت را تجربه نکنند و نارضایتی در جامعه افزایش بیابد.

حال با توجه به شواهد و اظهارات مقامات و کارشناسان، می‌توان نتیجه گرفت که فیلترینگ نه تنها به مردم آسیب می‌زند، که برای اپراتور‌ها نیز زیانبار است. بدین ترتیب ظاهراً تنها گروه‌هایی که ممکن است از این وضعیت خوشحال باشند، فروشندگان فیلترشکن و برخی از مسئولان تندرو هستند که به نظر می‌رسد کمترین توجهی به زیان بار بودن این وضعیت ندارند. به همین دلیل نیز آغاز مرحله اول رفع فیلترینگ یک اقدام موثر در زمینه مسئولیت اجتماعی برای سود همگانی مردم خواهد بود.