«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری: نشست علمی بسط مفهومی و نظری مسئولیت اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران با همراهی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و اتحادیه انجمنهای علوم اجتماعی امروز چهارشنبه۲۸ تیر ماه برگزار شد.
در این نشست که در انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد دکتر علی ربیعی گفت:مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی در بخش دولتی و خصولتی به ابزار فشار نمایندگان تبدیل شده است.دولت نیز که به دنبال تدوین آیین نامه ای در این زمینه است بیشتر قصد دارد نقاط ضعف خود را در حوزه های بهداشت،آموزش و حوزه های دیگر پوشش بدهد.این در حالی است که جامعه ایران دچار تغییرات ارزشی شده و فردگرایی،استقلال و تنها زیستن در جاممعه ایران در حال افزایش است.
وی ادامه داد: در گذشته فقر به عنوان استثنأ شناخته می شد و به همین دلیل با طرح هایی که در این زمینه ارائه می شد تلاش می شد آسیب های ناشی از فقر در کشور از بین برود.این در حالی است که در شرایط کنونی فقر به یک قاعده اجتماعی تبدیل شده و در حدود۳۰ درصد افراد جامعه در تله فقر گرفتار شده اند.به همین دلیل در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگری به مسئولیت اجتماعی فردی و گروهی در مقابل دیگران نیاز داریم.
رئیس کارگروه مسئولیت اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: ما در انجمن جامعه شناسی تلاش می کنیم در راستای تبیین و ترویج گفتمان مسئولیت اجتماعی سلسله نشست هایی را برگزار کنیم که این نشست اولین جلسه از این سلسله نشست ها خواهد بود.هدف ما این است که دانشگاه ها در این زمینه فعالیت خود را بیشتر کنند که منجر به تولید دانش شود.این در حالی است که در شرایط کنونی شاهد نوعی انحراف در مسئولیت اجتماعی هستیم و به همین دلیل ما به دنبال این هستیم که از این انحراف جلوگیری کنیم و مفهوم مسئولیت اجتماعی را در مسیر صحیح جهت دهی کنیم.
ربیعی خاطرنشان کرد:همه ما باید نسبت به آثار اقداماتی که انجام می دهیم و یا نمی دهیم حساس باشیم و به آثار اجتماعی رفتار و اقدامات خود بیاندیشیم. امروز کسی که به دنبال جمع کردن نهادهای مدنی و تشکل ها است باید به این نکته توجه کند که این رویکرد چه آثار زیان باری برای آینده جامعه خواهد داشت.
فاضلی:برخی شرکت ها در زمینه مسئولیت اجتماعی رشوه اجتماعی پرداخت می کنند
دکتر محمد فاضلی،جامعه شناس دیگر سخنران این نشست بود. فاضلی در این زمینه گفت:مسئولیت اجتماعی شرکتی، خیریه نیست.این سوتعبیر در ایران وجود دارد که سال هاست مسئولیت اجتماعی را مترادف با امور خیریه قلمداد می کنند.در چنین شرایطی شرکتی در یک منطقه محیط زیست را تخریب می کند،گازهای آلوده کننده وارد هوا می کند،در یک منطقه محیط زیستی جاده می سازد و مجموعه ای از تخریب های محیط زیستی و اجتماعی را انجام می دهد و در عین حال با کمک نهادهای بالادستی به عنوان امور خیریه مدرسه،درمانگاه و یا مسجد می سازد.اتفاق جالبی که در این چرخه رخ می دهد این است که یک شرکت با گازهای آلوده به ریه های مردم منطقه آسیب می زند اما در همان منطقه به نام امور خیریه یک درمانگاه می سازد که مردم را مداوا کنند.این به نوعی تقلیل مسئولیت اجتماعی به امور خیریه و رشوه اجتماعی است.
این جامعه شناس ادامه داد:این رشوه اجتماعی برای سکوت است که در برخی مواقع به معامله با قدرتمندان تبدیل می شود.این نوع نگاه بیشتر صدقه دادن به ازای سودی است که یک شرکت قرار است به دست بیاورد. به همین دلیل نیز با عناوینی مانند اشتغال آفرینی و تولید با شورای شهر منطقه،شهردار و یا استاندار زد وبند می کند و برای ساکت کردن مردم یک درمانگاه یا مدرسه می سازد. بدون تردید نام این رویکرد مسئولیت اجتماعی نیست.یکی از رسالت های اصلی انجمن جامعه شناسی این است که این مسأله را روشن کند که شرکت هایی که قانون شکنی می کنند، منابع زیست محیطی را تخریب می کنند و در مقابل برخی اقدامات خیریه هم انجام می دهند در راستای تحقق مسئولیت اجتماعی حرکت نمی کنند.
وی تصریح کرد: مسئولیت اجتماعی شرکتی نمادی از سطح بالاتری از عقلانیت توسعه است.مسئولیت اجتماعی از نقطه ای آغاز می شود که در مرحله نخست شرکت ها وظیفه و رسالت خود را به خوبی انجام بدهند.هدف اصلی همه شرکت ها کسب سود است.با این وجود در این زمینه باید همه استانداردها وقوانین را رعایت کند و با شفافیت و صداقت برنامه های خود را پیش ببرد.شرکت ها در راستای مسئولیت اجتماعی شرکتی می بایست به ازای منابعی که از جامعه استفاده می کنند به جامعه سود برسانند. از سوی دیگر باید کار خود را به بهترین شکل ممکن انجام بدهند.
اسدی: باید برای مسئولیت اجتماعی زمین بازی طراحی کنیم
سخنران بعدی مراسم دکتر مشکات اسدی مشاور زنان و توانمندسازی اجتماعی رییس سازمان فناوری اطلاعات در دولت حسن روحانی بود. اسدی در این نشست گفت:در شرایط کنونی مفاهیمی مانند مسئولیت اجتماعی،کارآفرینی اجتماعی و توانمندسازی اجتماعی به جای هم استفاده می شوند.به عنوات مثال برخی در حوزه کارآفرینی اجتماعی فعالیت می کنند اما عنوان می کنند در حال انجام مسئولیت های اجتماعی خود هستند.در چنین شرایطی خیریه ها نیز نام اقداماتی که انجام می دهند را مسئولیت اجتماعی می گذارند.به همین دلیل یکی از مهم ترین اقداماتی که انجمن جامعه شناسی و دانشگاه ها باید انجام بدهند این است که این مفاهیم و کارکرد آن را از هم تفکیک کنند. در غیر این صورت این مفاهیم به اندازه ای به جای هم مورد استفاده قرار می گیرند که ماهیت خود را از دست می دهند.
وی ادامه داد:برای تحقق مسئولیت اجتماعی باید یک زمین بازی بدون دخالت دولت طراحی کرد که دارای بازیگرانی باشد که در مسیر تحقق مسئولیت اجتماعی حرکت کنند.هنگامی که زمین بازی مسئولیت اجتماعی را طراحی می کنید به معنای این است که بازیگران این عرصه را به رسمیت شناخته اید.بدون تردید پروژه مسئولیت اجتماعی یک پروژه مشارکتی است که باید به صورت گروهی به آن دست پیدا کرد.نکته دیگری که در این زمینه وجود این است که پس از طراحی زمین بازی برای مسئولیت اجتماعی مشارکت کنندگان نباید تنها شرکت ها باشند و بلکه تشکل ها،رسانه و افراد نیز باید مشارکت داشته باشند.در نتیجه پروژه مسئولیت اجتماعی یک زمین بازی مشترک بین بازیگران متنوعی است که با کارکردهای مختلف یک هدف مشترک را دنبال می کنند.
کردونی:برخی مفهوم مسئولیت اجتماعی را منسوخ شده می دانند
دکتر روزبه کردونی رئیس سابق موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی سخران بعدی نشست علمی بسط مفهومی و نظری مسئولیت اجتماعی بود. کردونی در این نشست گفت:ما در حوزه های اجتماعی و رفاهی با یک دام مواجه هستیم که از ابتدا عنوان می کنند همه ایده ها و برنامه های موجود باید محقق شود.این رویکرد در حوزه سیاستگذاری اجتماعی یک دام است که ما با آن در کشور مواجه هستیم.امروز رویکرد مسئولیت اجتماعی در کشور در حال اجرا شدن است. اگر ما انتظار داشته باشیم همه ابعاد مفهوم مسئولیت اجتماعی محقق شود رویکردی است که در نهایت به نتیجه نخواهد رسید.
وی ادامه داد:امروزه برخی معتقدند مفهوم مسئولیت اجتماعی یک مفهوم منسوخ شده و به همین دلیل لزومی ندارد شرکت ها مسئولیت های اجتماعی خود را انجام دهند.به همین دلیل نیز ما با کلکسیونی از مفاهیم جدید در زمینه مسئولیت اجتماعی مواجه هستیم.کار به جایی رسیده که برخی به جای مسئولیت اجتماعی شرکتی از عبارت مسئولیت شرکتی استفاده می کنند.به همین دلیل انجمن جامعه شناسی ایران باید در راستای تفکیک و تصحیح مفهوم مسئولیت اجتماعی براساس آخرین دستآوردهای علم روز جهان حرکت کند.
کردونی تصریح کرد: برخی شرکت ها در ایران فاضلاب تولید می کنند،توجهی به محیط زیست ندارند،نسبت به حقوق کارمندان بی توجه هستند و با کلکیسیونی از اعتصابات کارگری مواجه هستند و در عین حال عنوان می کنند ما به دنبال انجام مسئولیت های اجتماعی شرکتی هستیم.این در حالی است که در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتی نخستین پارامتر رضایت کارمندان یک شرکت است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
لازم به ذکر است در ابتدای نشست احمد ملاکی دبیر نشست درباره فرایند شکل گیری سلسله نشست های انجمن جامعه شناسی ایران پیرامون مفهوم مسئولیت اجتماعی توضیحاتی داد. ملاکی دراین زمینه گفت:این روزها ما شاهد فعالیتها و اقدامات متعددی در زمینه مسئولیت اجتماعی در کشور هستیم. گروههای مختلف به آن میپردازند. برخی از گروههای ذینفع در دولت و مجلس میکوشند با تدوین قوانین و آییننامه برای مسئولیت اجتماعی، به آن رسمیت بخشیده و شان قانونی برای آن قائل شوند. علاوه بر این برخی مراکز علمی و پژوهشی و سمنها نیز در این زمینه فعال شده و اقداماتی را انجام میدهند.
به طور کلی موضوع مسئولیت اجتماعی، موضوعی چالشی است چرا که شاهد شکل گیری دو رویکرد متضاد نسبت به آن هستیم. برخی بر وجه داوطلبانهبودن مسئولیت اجتماعی تاکید میکنند و گروهی هم با انتقاد از وضعیت موجود، در راستای قانونمندشدن آن تلاش میکنند، مانند آنچه که اکنون در مجلس از طرف گروهی از نمایندگان دنبال میشود.
وی ادامه داد: پرداختن به موضوع مسئولیت اجتماعی و مطالبهگری آن از طرف گروهها مختلف در جامعه برای ترویج کنشهای مسئولانه، رویکردی عقلانی و امیدبخش است. اما تجارب و شواهد موجود و مطالعات مختلف حاکی از وجود پتانسیل بالای به انحراف کشیده شدن موضوع مسئولیت اجتماعی است که باید در این زمینه با احتیاط و تدبیر حرکت کرد.
در فضای کنونی که بر حوزه مسئولیت اجتماعی در کشور حاکم شده است، توجه و شناخت بیشتر و دقیقتر بسترهای شکل گیری مبانی تئوریک مسئولیت اجتماعی، بسط مفهومی آن، امری مهم و ضروری است. در این راستا انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن مطالعات فرهنگی و در ذیل آنها، گروه تخصصی مسئولیت اجتماعی که از سال گذشته با حضور جمعی از علاقمندان و صاحبنظران این حوزه، فعالیتهای خود را شروع کرده، تلاش میکند با کمک اساتید و محققین این حوزه به وجوه و ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی در ایران و دنیا بپردازد.
