رسانه مسئولیت اجتماعی – احسان انصاری: دکتر حسین آخانی در گفت وگو با«رسانه مسئولیت اجتماعی:ایران در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالی‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیکی و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده‌است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابان‌زایی و طوفان‌های گرد و غبار بیشتر است.به همین دلیل و به بهانه برگزاری همایش ملی تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران«رسانه مسئولیت اجتماعی» با دکتر حسین آخانی استاد دانشگاه تهران و فعال محیط زیست گفت وگو کرده که در ادامه می خوانید.
آخانی در این زمینه گفت: در زمینه بحران آب و انرژی سه مشکل مهم وجود دارد. نخست اینکه ایران دارای آب و هوای قاره ای غیر قابل پیش بینی است که همواره نیز به همین صورت بوده است.دومین مشکل که به دست خودمان به وجود آمده توسعه ناپایداری است که به دست ما صورت گرفته که به خشکاندن رودخانه ها،تالاب ها و دریاچه ها منجر شده است.در واقع ما در دهه های گذشته منابع محدود زیست محیطی که در اختیار داشتیم را به درستی مدیرتی نکردیم و با اقتصادی که به آب وابسته است همه منابع اعم از رودخانه ها وآب های زیرزمینی را از بین برده ایم.این اتفاق در حالی رخ داده که اغلب مدیران در تربیون های رسمی از ضرورت توسعه پایدار صحبت می کنند در حالی که آنچه در عمل رخ داده توسعه ناپایدار بوده است.
وی ادامه داد:مشکل سوم که یک مسأله جهانی است افزایش دمای کره زمین است که در همه کشورهای جهان رخ داده است.البته همه کشورهای جهان با این چالش مواجه هستند اما ما در ایران و خاورمیانه دوبرابر با این چالش مواجه هستیم.مطالعات در منطقه خاورمیانه نشان داده که میزان تغییر اقلیم به دلیل افزایش دما دو برابر مناطق دیگر جهان است.هنگامی که این سه عامل را در کنار هم قرار می دهیم با وضعیت مواجه می شویم که در شرایط کنونی با آن مواجه هستیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد:آب وهوای ایران دارای نوسان زیادی است.در دهه‌های گذشته که دمای کره زمین افزایش پیداکرده این نوسان‌ها و نابسامانی‌ها شدیدتر شده است.به همین دلیل هنوز برای ما مشخص نیست که در آینده چه اتفاقی درزمینهٔ زیست محیطی در ایران رخ خواهد داد.در تاریخ ایران همواره خشکسالی وجود داشته که برخی از این خشکسالی‌ها سال‌ها طول کشیده است. به همین دلیل ما باید خود را برای سناریوهای بدبینانه آماده کنیم. بسیاری از مطالعات مستقل نشان داده است که خشکسالی نمی‌توانسته است تا این اندازه برای ایران مشکل ایجاد کند. قطعاً درصدی از این خشکسالی به تغییر اقلیم مربوط است، اما بخش عمده مشکل یعنی عامل بیش از ۸۰-۷۰ درصد بحران آب امروز ایران مربوط به نحوه بهره‌برداری از منابع آبی و به‌ویژه دخالت درروند طبیعی هیدرولوژیکی کشور بوده است.
وی افزود: سدسازی‌های بی‌رویه و همچنین پروژه‌های انتقال آب باعث تغییر روند طبیعی هیدرولوژیکی کشور شده است. واقعیت امر این است که اصولاً رودخانه‌ها به‌عنوان شریان‌های حیاتی یک کشور محسوب می‌شوند. طبیعی است که اگر جریان آب رودخانه‌ها را توسط پروژه‌های سدسازی قطع کرد، آب به این پیکر عظیم رودخانه‌ها منتقل نمی‌شود. مهم‌تر آنکه؛ متأسفانه سدسازی‌ها مانع از آن می‌شوند که بخش قابل‌توجهی از آب‌های طبیعت به سفره‌های زیرزمینی انتقال‌یافته و منابع آبی زیرزمینی را تغذیه کنند. سدسازی‌ها همچنین باعث افزایش مصرف آب در کشور و از همه مهم‌تر باعث تغییر ساختار اجتماعی کشور شده‌اند. سدسازی‌ها باعث شده‌اند که شهرها گسترش پیدا کنند.
این فعال محیط زیست درباره نقش مسئولیت اجتماعی در مدیریت بحران آب و خشکسالی گفت: عاملی که می‌تواند مسئولیت اجتماعی را درزمینهٔ محیط زیست تقویت کند حاکمیت قانون است.در این زمینه نیازمند قانون خوب،مجری قانون و ناظر قانون هستیم. هر سه مورد دارای اهمیت است.در جامعه‌ای که قرار است به سمت پیشرفت و تعالی حرکت کند همه این عوامل باید در کنار هم باشد و به‌صورت مکمل عمل کند.اگر مردم به‌خوبی آموزش ببیند بخش مهمی از جامعه با مسئولیت اجتماعی خود آشنا می‌شوند. به‌صورت طبیعی کسانی که حاضر نیستند قانون را رعایت کنند نیز باید مورد مواخذه و تنبیه قرار بگیرند.
آخانی خاطرنشان کرد:کودکان ما در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها به‌خوبی با مسئولیت اجتماعی آشنا نمی‌شوند. صداوسیما نیز به‌خوبی در این زمینه فعالیت نمی‌کند و در این زمینه با نقصان همراه است.به همین دلیل بخش قابل‌توجهی از مردم اصلأ نمی‌دانند باید در این زمینه به چه صورت عمل کنند.درزمینهٔ قانون نیز ما با چالش مای متعددی مواجه هستیم. در بسیاری از کشورهای جهان ریختن زباله در طبیعت یک جرم محسوب می‌شود و برای این جرم نیز گاهی جریمه های سنگینی در نظر می‌گیرند.به‌عنوان‌مثال در آمریکا اگر فردی یک بطری آب را از شیشه اتومبیل خود به بیرون پرتاب کند تا هزار دلار جریمه خواهد شد.در کشوری مانند اتیوپی که یک کشور آفریقایی است پرتاب مواد پلاستیک در طبیعت تا چهل هزار دلار جریمه دارد. در ایران اما نهادهای دولتی و نیمه دولتی نسبت به هدر دادن منابع طبیعی و به‌خصوص آب حساسیت کافی ندارند.در چنین شرایطی نمی‌توان از مردم عادی انتظار داشته باشیم مسئولیت اجتماعی خود را به خوبی انجام بدهند.
