رسانه مسئولیت اجتماعی – سید رضا جمشیدی : برگزاری همایش« تجارب مسئولیت اجتماعی» در ایران فرصتی است تا اندیشمندان و صاحب نظران دانش اجتماعی در ایران در مفاهیم کلیدی مانند مسئولیت اجتماعی که در جهان امروز گفتمان ساز و جریان ساز شده بازاندیشی کرده تا گشایش های جدیدی در این زمینه در کشور صورت بگیرد.
در سال های اخیر مفهوم مسئولیت اجتماعی با فراز و نشیب های زیادی در کشور مواجه بوده است. فراز و نشیب هایی که بیشتر ریشه در توسعه نیافتگی دانش اجتماعی وعدم امکان توسعه ایران داشته است.چالش های ساختاری،مفهومی،فرهنگی و فکری که در زمینه مسئولیت اجتماعی وجود داشته در بستری رخ داده که هنوز توسعه نیافته و به همین دلیل نمی تواند انتظار داشت مفاهیم جدیدی مانند مسئولیت اجتماعی بتوان در فضایی توسعه نیافته حرکت بالنده و سازنده ای داشته باشد.
در شرایط کنونی نیز ضمانت اجرایی ضعیف به خصوص در حوزه محیط زیست و نبود قوانین در محورهای نوظهور مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها مانند حریم خصوصی مصرف کنندگان و شفافیت، ضعف در مشوق‌ها مانند مشوق‌های مالیاتی، سواستفاده سیاسی و اجتماعی از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و سبزشویی و پول‌شویی از جمله چالش‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ایران است. ضعف ها و چالش هایی که با مطالعه و بهره مندی از تجارب بین المللی می باشد که می تواند در آینده به فرصت تبدیل شود مشروط به نگاه علمی و کارشناسی به آن صورت بگیرد.
با این وجود و علی رغم چالش های زیرساختی و فکری که در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران وجود داشته اما به همت فعالان و دلسوزان این حوزه موفقیت های مهمی به دست آمد که یکی از آنها سند استاندارد مسئولیت اجتماعی در ایران بود و دیگری که به تازگی رخ داده تشکیل شورای عالی مسئولیت اجتماعی است.
مسیر مسئولیت اجتماعی در ایران هم چشم انداز روشنی را به ما نشان می دهد.با این وجود باید نگاه علمی و کارشناسی بر دیدگاه های هیجانی و شعاری غلبه پیدا کند. در چنین فضایی است که می توان نسبت به آینده این مفهوم امیدوار بود.
در محبث نظری اگر یک شرکت را به عنوان یک شهروند اجتماعی ببینیم مسئله اخلاق و حقوق مطرح می شود. در این حوزه سه لایه وجود دارد که معمولا بنگاهها به لایه‌های بالاتر نمی‌رسند؛ لایه پایین لایه حقوقی بوده و بر اساس آن کاری خلاف قانون و آسیب زا برای دیگران انجام نمی‌شود. سطح بالاتر از آن مداخله و ورود به آسیب دیگران و شخص ثالث است و در سطح آخر علاوه بر دو سطح پیشین برداشتن گام به جلو وجود دارد.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به شکلی ، نوع دوستی این شهروندان اجتماعی است. در ادبیات آکادمیک دو مدل مسئولیت اجتماعی برای شرکت‌ها تعریف شده است؛ مدل اول قرارداد اجتماعی و مدل دوم منفعت فردی است. مدل قرارداد اجتماعی مانند نوع دوستی خالص بوده و شرکت یا بنگاه بدون در نظر گرفتن سود، مسئولیت اجتماعی و فعالیت مسئولانه انجام می‌دهد. معمولا شرکت‌ها و بنگاه‌هایی این مدل از مسئولیت اجتماعی را انجام می‌دهند متکی به فرد بوده و انسانی نوع دوست و خیر در رأس آن شرکت وجود دارد.
در مدل منفعت فردی که در دنیا عموماً آن را مشاهده می‌کنیم مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها در نهایت می‌خواهد منفعت بنگاه یا شرکت را تضمین کند. به عنوان مثال سرمایه‌گذاری شرکتی در حوزه انرژی‌های سبز که تنها به دلیل سود و گاها به نام مسئولیت اجتماعی انجام شده است.
در چند سال اخیر در اکثر کشورها، به ویژه در کشورهای صنعتی، جنبش مسئولیت‌پذیری اجتماعی و جنبش‌های اعتراضی نسبت به قدرت سازمان‌ها و صنایع بزرگ بسیار چشمگیر بوده است، به نحوی که مباحث مهمی در مورد نقش صنایع بزرگ در مردم سالاری و توسعه به وجود آورده است.
یکی از مهمترین وظایف صنایع و بنگاههای اقتصادی در هر کشور و منطقه ای علاوه بر کارهای تخصصی خود ایفای نقشهای اجتماعی خود در قبال جوامع محلی و محیط زیست می باشد. مقوله ای که در دنیا و کشور ما تازگی ندارد و نمونه های فراوانی از آن را می توان نام برد.
اما متاسفانه در ایران به دلیل نبود ساز و کار لازم، نبود مطالبه گری و عدم وجود تعامل سازنده بین صنایع و جامعه با مجموعه مدیریتی کشور این مهم یا رخ نداده است یا بسیار کم رنگ بوده است.
شرایط به شکلی است که امروزه یکی از مطالبات و دغدغه های جدی نخبگان، رسانه ها و مردم این موضوع می باشد. موضوعی که در صورتی که در کانون توجه سیاستمداران قرار بگیرد می تواند منجر به تحولاتی بزرگ و پایدار در کشور گردد.
نکته دیگر اینکه در دوران بحران مالی و اقتصادی صنایع و بنگاهها باید به دنبال گسترش فعالیتهای مرتبط با مسئولیت اجتماعی خود باشند،چرا که چنین بحرانهایی تاثیر قابل توجهی بر گروه های آسیب پذیر دارند.
تاثیر مثبت در دیدگاه مشتریان، افزایش اعتماد سهامداران، افزایش رضایت کارکنان، حمایت جامعه پیرامونی، توانایی ورود به کشورهای جدید، تمایز تصویر و برند شرکت نزد مشتریان و جامعه، حرکت طبق انتظارات جامعه، حذف اثرات منفی روی محیط زیست، عدم آسیب دیدن اقتصادی شرکت از جمله مهم ترین مسئولیت های اجتماعی صنایع است که در ایران هنوز به نفقطه مطلوب نرسیده است.
در واقع سرمایه گذاری در زمینه مسئولیت اجتماعی صنایع، برخلاف پندار برخی، اقدامی هزینه بر نیست. بلکه اقدامی مبتنی بر مدیریت استراتژیک در جهت ایجاد مزیت رقابتی برای شرکت و کمک به توسعه جامعه است که باید در ایران بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
