نگاه ابزاری به مسئولیت اجتماعی در دولت / بررسی ابعاد دستور جدید رئیس جمهور به وزارت نفت

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری: دولت ها با چهار رویکرد برنامه های نظارتی، سیاست های تشویقی، سیاست های تنبیهی و برنامه های متقاعد سازی می توانند در زمینه ترویج مسئولیت اجتماعی نقش آفرینی کنند.در همین راستا دولت پزشکیان از ابتدای روی کار آمدن تاکنون رویکرد مشخصی نسبت به مسئولیت اجتماعی در پیش گرفته است که البته […]

«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری: دولت ها با چهار رویکرد برنامه های نظارتی، سیاست های تشویقی، سیاست های تنبیهی و برنامه های متقاعد سازی می توانند در زمینه ترویج مسئولیت اجتماعی نقش آفرینی کنند.در همین راستا دولت پزشکیان از ابتدای روی کار آمدن تاکنون رویکرد مشخصی نسبت به مسئولیت اجتماعی در پیش گرفته است که البته در برخی زمینه ها انتقاداتی نیز نسبت به این رویکرد وجود دارد.

دولت پزشکیان در ابتدا در بودجه۱۴۰۴ تلاش کرد بودجه مسئولیت اجتماعی را در راستای کسری بودجه دولت مورد استفاده قرار بدهد و به همین دلیل نیز مقرر شد شرکت های دولتی ۴۰درصد از بودجه مسئولیت اجتماعی خود را به حساب سازمان برنامه و بودجه واریز کند تا در آنجا درباره آن تصمیم گیری شود که عمدتأ نیز این بودجه دریافتی می بایست در زمینه توسعه زیرساخت ها در مناطق محروم مورد استفاده قرار بگیرد.

تصمیمی که  با واکنش ها و البته انتقاداتی مواجه شد که مهم ترین آن نیز این بود که دخالت دولت در زمینه بودجه مسئولیت اجتماعی شرکت ها روح داوطلبانه بودن مسئولیت اجتماعی شرکت ها را زیر سوال می برد و با ماهیت مسئولیت اجتماعی که باید به صورت داوطلبانه اما برنامه ریزی شده صورت بگیرد منافات دارد.

در همین راستا به تازگی رئیس جمهور دستور جدیدی را در زمینه مسئولیت اجتماعی به وزارت نفت داده است. پزشکیان  در دستوری خطاب به پاک‌ نژاد وزیر نفت تاکید کرده که بودجه مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه نفت تنها در سه حوزه آموزش، بهداشت و ورزش فقط خرج شود. این خبری است که امیر طالبیان مشاور اجتماعی سابق بیژن زنگنه در وزارت نفت که بحث مسئولیت اجتماعی وزارت نفت در شهرهای نفتی را سازمان دهی کرد و رویه های علمی را آنجا بنیان گذاشت به رسانه ها داده است.

طالبیان همچنین گفت: خبرکامل ‌تری که به دست من رسیده مبنی بر این است که پنج وزارتخانه نفت، صمت، رفاه، بهداشت و درمان و احتمالا آموزش و پرورش، قرار است اعتبارات حوزه مسئولیت اجتماعی خود را در راستای آموزش، بهداشت و ورزش جهت ‌دهی کنند. براساس مطالعات و بررسی‌هایی که انجام شده و در اختیار ریاست‌جمهوری قرار گرفته است یکی از چالش‌ها ما مربوط به مراکز آموزشی، ورزشی و خانه‌های بهداشت به‌ویژه در مناطق دوردست و محروم است و مردم این مناطق به شدت نیازمند خدمات درمانی، آموزشی و ورزشی هستند.

در تحلیل این دستور رئیس جمهور باید عنوان کرد دستور رئیس جمهور اگر چه در راستای تقویت جامعه محلی و چالش های اساسی آنهاست اما در چارچوب مسفهوم مسئولیت اجتماعی نمی گنجد و بیشتر جز وظایف دولت به شمار می رود. در واقع دولت به دلیل کسری بودجه مشخصی که دارد تلاش می کند از بودجه مسئولیت اجتماعی در راستای وظایف ذاتی خود استفاده کند که توسعه زیرساخت های مناطق محروم است.توسعه زیرساخت ها در زمینه آموزش،بهداشت و ورزش برای مناطق محروم کشور ضروری است اما بودجه آن باید از بودجه سالانه دولت مورد استفاده قرار بگیرد و نه بودجه مسئولیت اجتماعی.

در تعریف مسئولیت اجتماعی آمده که تحقق این مفهوم امری فراتر از وظایف ذاتی سازمانی و دولتی است و یک شرکت یا سازمان فراتر از وظایف ذاتی خود اقداماتی انجام می دهد که به جامعه سود بیشتری برساند. در این پروسه نیز شرکت و جامعه با هم سود می کنند. شرکت در راستای برندسازی و ایجاد محبوبیت گام بر می دارد و جامعه نیز از خدماتی که توسط شرکت ارائه می شود سود می برد. در نتیجه مسئولیت اجتماعی یک وظیفه ذاتی دولتی و سازمانی نیست و بلکه خارج از چارچوب تعریف شده وظایف دولت است.

نکته دیگر اینکه در دستور اخیر رئیس جمهور نوعی اجبار مستتر است که به روح مسئولیت اجتماعی همخوانی ندارد. رئیس جمهور به صورت مشخص عنوان کرده که بودجه مسئولیت اجتماعی تنها باید در این سه حوزه مورد استفاده قرار بگیرد و نه در زمینه های دیگر. این در حالی است که مسئولیت اجتماعی یک مفهوم فراگیر است و می تواند در زمینه های مختلف کاربرد داشته باشد. درنتیجه محدود کردن بودجه مسئولیت اجتماعی در سه حوزه مشخص که شاید از نظر برخی صحیح نیز به نظر برسد اما با دیدگاه مسئولیت اجتماعی که هیچ اجباری در آن وجود ندارد منافات دارد.

در واقع نگاهی که دولت پزشکیان به مسئولیت اجتماعی دارد نوعی نگاه ابزاری است که باید در خدمت اهداف دولت قرار بگیرد تا کارنامه دولت از نظر افکار عمومی موجه تر جلوه کند.به همین دلیل نیز به خوبی می توان جدی نگرفتن مفهموم مسئولیت اجتماعی و کارکردهای آن را در نوع برخورد دولت مشاهده کرد.این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تلاش زیادی صورت گرفته تا گفتمان مسئولیت اجتماعی در بین شرکت ها و جامعه تقویت شود و  از بودجه مسئولیت اجتماعی به عنوان یک ابزار برای اهداف دولت و شرکت ها استفاده نمی شود.

بدون تردید یکی از مهم ترین نهادهایی که می تواند در زمینه مسئولیت اجتماعی تأثیرگذار باشد دولت ها هستند. دولت ها با حمایت از مسولیت اجتماعی به عنوان یک اولویت مهم می توانند شرایطی را فراهم کنند که دستگاه اجرایی کشور نسبت به موضوع مسئولیت اجتماعی حساس شده و آن را در اولویت های نخست خود قرار بدهند.

به صورت کلی دولت ها با چهار رویکرد برنامه های نظارتی، سیاستهای تشویقی، سیاستهای تنبیهی و برنامه های متقاعد سازی می توانند در زمینه ترویج مسئولیت اجتماعی نقش آفرینی کنند.دولت ابزارهای زیادی در اختیار دارد که می تواند از آنها برای ترویج مسئولیت اجتماعی استفاده کند. مهم ترین این ابزارها تریبون های عمومی است که در اختیار دولت قرار دارد و دولت می تواند از این ابزار برای ترویج مسئولیت اجتماعی استفاده کند.

استفاده از کلیدواژه ترویج مسئولیت اجتماعی  در سخنرانی های مسئولان دولتی و تأکید روی این موضوع رویکرد دیگری است که دولت می تواند در این زمینه در پیش بگیرد.به صورت کلی دولت ها نقش مهمی در فراگیری و نهادینه شدن مفاهیم جدید در جامعه دارند و به همین دلیل می توان یکی از مهم ترین رسالت های دولت را ترویج مسئولیت اجتماعی به شمار آورد.

در چنین شرایطی است که به نظر می رسد دولت پزشکیان کمتر از این ابزارها استفاده می کند و یا اینکه مسئولیت اجتماعی به عنوان یک گفتمان زیاد برای دولت از اهمیت بالایی برخوردار نیست و بیشتر نگاه ابزاری به این مفهوم وجود دارد.