«رسانه مسئولیت اجتماعی»- سید رضا جمشیدی:اخبار ضد و نقیضی درباره اختصاص بودجه وزارت نفت به بخش های غیر مرتبط از بودجه مسئولیت اجتماعی منتشر شده است. براساس اخبار منتشر شده وزارت نفت برای بازسازی و توسعه مسجد جمکران ۵۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص داده است. همچنین برای ساخت ۷۰۰ خانه برای روحانیون جهرم و کمک به حوزه علمیه صالحیه کازرون و کمک به حرم شاهچراغ در شیراز قرار است مبالغی تخصیص دهد.
برخی گمانه زنی ها و اظهارات مسئولان وزارت نفت نیز این اخبار را تأیید می کند. به نظر می رسد وزارت نفت که تا پیش از این خود را یکی از وزارتخانه های پیشرو در زمینه مسئولیت اجتماعی معرفی می کرد امروز با چالش های مفهومی و شناختی در زمینه مسئولیت اجتماعی مواجه شده و به همین دلیل شائبه ایجاد شده که بودجه مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه صرف اموری می شود که در حوزه اختیارات وزارت نفت نیست و ارتباطی با این وزارتخانه ندارد.
دلیل اصلی این موضوع نیز نگاهی است که مدیران جدید این وزارتخانه نسبت به مقوله مسئولیت اجتماعی دارند.
نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که باید بین مسئولیت قانونی وزارت نفت و مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه تفکیک قائل شد.نمی توان مسئولیت قانونی این وزارتخانه را جزئی از مسئولیت اجتماعی قلمداد کرد. این در حالی است که مسئولیت اجتماعی از نظر مفهومی یک مفهوم فراقانونی است و ارتباطی با وظایف قانونی وزارت نفت ندارد.در نتیجه کسانی که تلاش می کنند این دو حوزه را به هم ارتباط بدهند در واقع در رسالت های حوزه های مختلف و متفاوت این نهاد دولتی تداخل به وجود می آورند.
بابک دارابی که در گذشته مدیر نظارت بر طرحهای عمرانی مناطق نفتخیز بوده و در شرایط کنونی با حفظ سمت به عنوان مشاور اجتماعی وزیر نفت فعالیت می کند در این زمینه معتقد است:« در دولتهای قبلی که سفرهای استانی انجام میشد، یکسری ابلاغیهها بدست ما میرسید و ما اقدام میکردیم. اکنون در دولت سیزدهم هم مصوبات سفرها به ما ابلاغ میشود که بر اساس آن ما نسبت به انجام پروژه در استانهای غیر نفتخیز اقدام میکنیم.
عملا هدف این نیست که ما شرکت ملی نفت هستیم یا مثلا آن دستگاه زیر مجموعه وزارت نیروست و … هدف رضایتمندی مردم از دولت جمهوری اسلامی ایران است.« این هدف دولت سیزدهم است».
وی همچنین بر این باور است که:« اگر بتوانیم برای روحانیونی که به داخل روستاها میروند، جایگاه موقت ایجاد کنیم که بتوانند اسکان داشته باشند و به افراد برخی روستاها که از حداقلهای مسائل دینی محروم اند، خدمات برسانیم، این یک کمک است.
با این وجود مکاتباتی که به سیستم ما داده میشود، بسیار زیاد است. اینکه همه این مکاتبات اجرایی میشود، باید بگویم به هیچ وجه ، سالانه بیش از چهارده هزار میلیارد تومان درخواست به دست ما میرسد و ما شاید بتوانیم اجابت ۵۰۰ میلیارد تومان آنرا داشته باشیم که آنهم باز با اولویتبندی است».
از سخنان دارابی می توان به نکات مهم رویکردی که مسئولان جدید وزارت نفت نسبت به مسئولیت اجتماعی اتخاذ کرده اند پی برد. نخست اینکه از نظر دارابی«هدف وسیله را توجیه می کند» و به همین دلیل مدیران وزارت نفت بدون توجه به رویکردهای تخصصی و علمی و توجه به مطالعات و پژوهش های گذشته در وزارت نفت ، تنها به دنبال رضایت مردم از حاکمیت هستند.
این در حالی است که وزارت نفت از بودجه مکفی برای رسیدگی به طرح های عمرانی برخوردار است و نیاز نیست از بودجه مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه که برای مرتفع کردن چالش ها و مشکلات جوامع محلی و نفت خیز در نظر گرفته شده استفاده شود.استفاده از بودجه مسئولیت اجتماعی برای اموری که ارتباطی با وزارت نفت ندارد و در چارچوب مفهوم مسئولیت اجتماعی نمی گنجد اقدامی احساسی و هیجانی است که بیشتر جنبه شعاری دارد و افکار عمومی را نسبت به احرای مسئولیت های اجتماعی وزارت نفت را دچار چالش می نماید
نکته دیگری که از سخنان دارابی به نظر می رسد این است که تخصص و امور کارشناسی در دولت سیزدهم تحت تأثیر فضای شعارزده مدیران دولتی قرار گرفته است.
به همین دلیل نیز از تداخل در وظایف نهادهای مختلف هراسی وجود ندارد و بلکه توصیه نیز می شود.
و نکته آخر اینکه وزارت نفت در گذشته تعریف مشخص و مدونی از مسئولیت اجتماعی انجام داده بود و براساس طرح و برنامه ای که در این زمینه تدوین کرده بود حرکت می کرد. برنامه تدوین شده وزارت نفت نیز با مطالعات کارشناسی و علمی صورت گرفته بود.
این در حالی است که رویکردی که مسئولان وزارت نفت در دولت سیزدهم در پیش گرفته اند مبتنی بر شناخت مختصات مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار نیست و بلکه بیشتر برای اقناع افکار عمومی صورت می گیرد.
چالش های جوامع محلی گریبان وزارت نفت را می گیرد
بودجه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت برای بهبود شرایط جوامع محلی و ارتقای سطح کیفی مردم این مناطق در نظر گرفته شده است. در چنین شرایطی اگر این بودجه صرف اموری شود که جز وظایف وزارت نفت نیست ، سه چالش عمده برای وزارت نفت ایجاد می شود. نخست اینکه سرعت پروژه مسئولیت اجتماعی در این وزارتخانه به دلیل کاهش بودجه کاهش پیدا می کند و این وزارتخانه نمی تواند برنامه هایی که در گذشته طراحی کرده بود را اجرا کند.
دوم اینکه وزارت نفت در اموری دخالت کرده که در کشور متولیان زیادی دارد و هر کدام از از بودجه کافی برخوردار هستند. در نتیجه پای موضوعاتی به پروژه مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه باز می شود که می تواند کلیت مفهوم مسئولیت اجتماعی را زیر سوال ببرد.
و سوم اینکه اگر بودجه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت صرف اموری مانند ساخت خانه برای روحانیون و یا بازسازی مسجد جمکران شود مرتفع کردن چالش های جوامع محلی و مناطق نفت خیز جنوب کشور که در شرایط کنونی بسیار اولویت دارد به تأخیر خواهد افتاد.به همین دلیل وضعیت جوامع محلی فدای مسائلی می شود که جز وظایف وزارت نفت قرار ندارد.
در نتیجه به مرور زمان چالش های جوامع محلی انباشته شده و شکل بحران به خود می گیرد که در چنین شرایطی مدیریت وزارت نفت را با چالش های جدی مواجه خواهد کرد.
سفرهای عمرانی بودجه مخصوص به خود دارد
در همه دولت ها سفرهای استانی رئیس جمهور دارای اعتبارات خاص خود بوده و رئیس جمهور در سفرهایی که به مناطق مختلف کشور انجام می داد این اعتبارات را براساس لزوم به بخش های مختلف اختصاص می داد.در دولت سیزدهم نیز این وضعیت وجود دارد و دولت اعتبارات هر منطقه را براساس نیازهای آن مشخص می کند.
اغلب این اعتبارات نیز از بودجه عمرانی دولت به مناطق مختلف اختصاص پیدا می کند.در نتیجه بودجه مسئولیت اجتماعی یک وزارتخانه ارتباطی به بودجه عمرانی کشور و سفرهای استانی رئیس جمهور ندارد. اختصاص بودجه به سفرهای استانی یکی از وظایف دولت به شمار می رود و دولت موظف است این کار را انجام بدهد. این در حالی است که بودجه مسئولیت اجتماعی در بخش های مختلف معمولأ از بخش های دولتی تأمین نمی شود.
فقدان الگوی مسئولیت اجتماعی در بین مدیران وزارت نفت
اگر به نامه ها و درخواست هایی که به وزارت نفت رسیده و پاسخی که مدیران این وزارتخانه به این درخواست ها داده اند توجه کنیم به این نتیجه می رسیم که مدیریت فعلی وزارت نفت فاقد یک الگوی علمی در زمینه مسئولیت اجتماعی هستند و با توجه به ضرورت های سیاسی در زمینه مسئولیت اجتماعی تصمیم گیری می کنند.
به عنوان مثال در نامه ای که نماینده کازرون درخواست کمک به حوزه علمیه صالحیه کازرون را داشته است وزیر در هاماش نامه نوشته «با نظر مساعد در کارگروه طرح شود».
در نامه ای دیگر ، مجمع نمایندگان فارس از وزیر نفت خواستند که به خاطر بیماری کرونا که موجب کاهش شدید نذورات شده است،ضروری است تا از مبادی کمک های اعتباری به حرم شاهچراغ (ع) کمک شود تا این آستان و این حرم قطب دینی و فرهنگی در جنوب کشور شود. این درخواست ششم آذرماه سال گذشته مطرح شده است و مسئول دفتر وزیر نفت، پیام کهتری در تاریخ بیستم فروردین امسال به بازرگانی معاون پارلمانی مینویسد که «نامه نمایندگان به استحضار مقام وزارت رسید».اختصاص بخشی از اعتبارات خدمات اجتماعی وزارت نفت به حرم مطهر حضرت احمد بن کاظم(ع) که پی نوشت فرمودند این تقاضا در کارگروه مطرح شود با نظر مساعدت».
در نامه ی دیگری در این نوع موارد، رییس کمیسیون عمران مجلس ونماینده جهرم، محمد رضایی نامه ای به اوجی نوشته است که در آن آمده است« ۷۰۰ واحد خانه عالم برای اسکان و استقرار ائمه جماعت و روحانیون مساجد جهرم باید تدارک دیده شود و با توجه به کمبود اعتبارات جهت اجرای پروژه مذکور؛ خواهشمند است نسبت به تامین اعتبار مورد نیاز دستورات لازم را عنایت فرمایید». تاریخ نامه رضایی شانزدهم اسفند سال گذشته است، اما بلافاصله با وجود روزهای پایان سال در ۲۲ اسفند اوجی به خجسته مهر و بازرگانی دو معاون خود دستور میدهد که «لطفا جهت طرح در کارگروه اعتباری تخصیص یابد به استان برای مناطق کم برخوردار جهت کمک به احداث و ساخت خانه عالم اقدام مقتضی».
این نامه ها و پاسخی که از سوی مدیران نفت به این نامه ها داده شده به خوبی نشان می دهد که مدیران این وزارتخانه ضرورت های سیاسی را به برنامه مسئولیت اجتماعی تدوین شده در وزارت نفت ترجیح داده و بدون داشتن یک الگوی مشخص در زمینه مسئولیت اجتماعی براساس ضرورت های سیاسی تصمیم گیری می کنند.