کارشناس حوزه رسانه در گفتگو اختصاصی با رسانه مسئولیت اجتماعیخاطرنشان کرد: مضمون اصلی این نظریه این است که آزادی و مسئولیت دو روی یک سکه هستند و همانگونه که رسانه ها حق انتقاد از دولت و سایر نهادها را دارند مسئولیتی نیز در قبال مصالح و منافع عمومی و پاسخ به نیازهای جامعه دارند.
*** نظریه مسئولیت اجتماعی استوار بر بازار عقاید
به گزارش رسانه مسئولیت اجتماعی، عبدالله ذاکر ضمن بیان اینکه دنیس مک کوئل رسانه ها را به کمونیستی، اقتدار گرا، لیبرال و آزادی خواه و مسئولیت اجتماعی تقسیم می کند اظهار کرد:نظریه مسئولیت اجتماعی مثل نظریه ازادی خواه بر بازار عقاید استوار است با این تفاوت که طرفداران این نظریه معتقدند که دولت ها برای مفهوم آزادی چارچوبی را تعیین کنند و اگر دولت به ویژه در کشورهای در حال توسعه مداخله نکند آزادی به بی بند و باری و هرج و مرج تبدیل خواهد شد و حقوق کودکان و زنان پایمال می شود.
وی افزود: در این مدل با تصویب قانونی برای مجبور کردن شرکت های خصوصی و توجه بیشتر به مسئولیت اجتماعی آنها اعمال می شود و بر اساس دیدگاه مسئولیت اجتماعی دولت ها در مواقع جنگ، درگیری و شورش می توانند با دخالت در امور ارتباطی و اطلاعاتی آزادی را محدود کرده تا از هرج و مرج جلوگیری کرده و مانع پاشیدن شیرازه امور کشور و حکومت گردند و به قول مرحوم کاظم معتمدی نژاد بر اساس دیدگاه مسئولیت اجتماعی همیشه در کشورهای جهان سوم استقلال مقدم بر آزادی است.
*** نظریه هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه ها
این کارشناس رسانه تصریح کرد: دنیس مک کوئل معتقد است که نظریه هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه ها متکی بر این فرض است که پیام پراکنی مسئولیتی عمومی است
او اصول این نظریه را در ۵ گزاره به شرح ذیل خلاصه کرده است: ۱٫ رسانه ها تکالیف در قبال جامعه دارند و صاحبان رسانه ها دارای مسئولیت عمومی هستند. ۲٫ رسانه های خبری باید صادق دقیق عادل و بی طرف باشند و عملکردشان مرتبط با موضوع می باشد. ۳٫ رسانه ها باید آزاد و خودتنظیم باشد. ۴٫ رسانه باید قوانین اخلاقی پذیرفته شده را رعایت کنند و به طور حرفه ای مدیریت شوند. ۵٫ تحت برخی شرایط دولت نیاز دارد تا در کار آنها در راستای پاسداری از منفعت عمومی دخالت کند.
*** آزادی و مسئولیت دو روی یک سکه هستند
عبدالله ذاکر گفت: بر اساس الگوی مسئولیت اجتماعی یک توازنی بین استقلال و وظایف اجتماعی رسانه ها باید وجود داشته باشد و در این جوامع ضمن محترم شمردن مالکیت خصوصی و تکثر رسانه ای، رسانه ها باید به ارزش هایی مانند صداقت، دقت، عینیت، بی طرفی و رعایت استانداردهای حرفه ای را محترم بشمارند و دخالت دولت را برای پاسداری از اهداف عمومی را مشروع قلمداد نمایند دولت های نیز مکلفند با حمایت یارانه ای و مجوز صدور اتحادیه های حرفه ای و تشکیل گروه های تحقیقاتی زمینه رقابت سالم و هدفمند را در حوزه رسانه با رویکرد مسئولیت اجتماعی تحقق بخشند.
وی با بیان اینکه بر اساس نگرش مسئولیت اجتماعی رسانه ها در عین پاسخگویی به نیازهای مخاطبان در برابر فعالیت خود نیز مسئولیت داشته باشند وظایف اجتماعی خود را محدود به گیرندگان پیام یا مالکان رسانه ها ندانند، خاطرنشان کرد: مضمون اصلی این نظریه این است که آزادی و مسئولیت دو روی یک سکه هستند و همانگونه که رسانه ها حق انتقاد از دولت و سایر نهادها را دارند مسئولیتی نیز در قبال مصالح و منافع عمومی و پاسخ به نیازهای جامعه دارند.
*** ۲ راه حل!
این کارشناس رسانه بیان کرد: دکتر معتمدی نژاد معتقد است مدافعان نظریه مسئولیت اجتماعی بر این اعتقاد هستند که تحقق این نظریه باعث می شود که بین سه اصل به ظاهر ناسازگار آزادی فردی و آزادی رسانه از یک سو و تعهد رسانه در برابر جامعه از سوی دیگر سازگاری ایجاد کرده است برای مقابله با تعارض های نظریه مطبوعات آزاد بر ارزش تجربی راه حل مناسب پیدا شود.
عبدالله ذاکر اذعان کرد: دکتر محمد مهدی زاده استاد دانشگاه علامه طباطبایی در کتاب نظریه رسانه اندیشه های رایج و دیدگاه انتقادی می نویسد نظریه مسئولیت اجتماعی برای رویارویی با تعارض نظریه مطبوعات آزاد دو راه حل زیر اهمیت خاصی برخوردار است: ۱٫ توجه به توسعه نهادهای عمومی و مستقل برای اداره امور موسسات رادیویی و تلویزیونی که تعمیم عینی گرایی و حفظ استقلال آنها در برابر دولت و موسسات تجاری و ایفای وظایف خاص این رسانه ها در برابر جامعه کمک می کند و زمینه توسعه بیشتر نظریه مسئولیت اجتماعی را فراهم می سازد. ۲٫ حمایت از توسعه حرفه گرایی مطبوعات و رسانه های دیگر از طریق ارتقا کیفی استانداردهای عملی روزنامه نگاری و پیشبرد خود ساماندهی فعالیت های حرفه ای روزنامه نگاران مسئولیت اجتماعی مورد نظر را تقویت می کند.
*** مسئولیت اجتماعی رسانه در ایران
وی با اشاره به مسئولیت اجتماعی رسانه در ایران تصریح کرد: در جمهوری اسلامی ایران رسانه ها به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: ۱٫ رسانه های عمومی مثل روزنامه های همشهری کیهان و … که تابع مقررات رسانه ای هستند گرچه به طور غیرمستقیم به دولت وابسته اند اما از نظر درآمدزایی و فعالیت ها مستقل هستند ۲٫ رسانه های دولتی مثل روزنامه ایران، خبرگزاری ایرنا و صدا و سیما البته صدا و سیما یک رسانه حاکمیتی است طبق اصل ۱۷۵ قانون اساسی رئیس آن توسط رهبر انقلاب تعیین می شود و سه قوه هر کدام دو ناظر در صدا و سیما دارند بنابراین دولت نقش عمده ای در اداره آن ندارد. ۳٫ رسانه های خصوصی که شامل تعداد بیشتر روزنامه ها و سایت ها را دربر می گیرد که از نظر دخل و خرج و فعالیت ها در چارچوب قانون مطبوعات فعالیت می کنند.
*** استقلال مالی و حرفه ای رسانه ها تامین نشده است
این کارشناس رسانه افزود: بنابراین اداره رسانه ها در ایران تابع ویژگی ها و قوانین خاص خود می باشد و با توجه به نظام پیشگیرانه و تنبیهی در دنیای امروز برای مطبوعات و رسانه ها وجود دارد ایران از قانون پیشگیرانه تبعیت می کند بر اساس قانون اساسی اصل ۲۳، ۲۴ و ۲۵ در مورد آزادی بیان و انتشار صحبت می کند محدودیت و مقررات خاصی برای آزادی انتشار مطبوعات وجود دارد و از همه مهمتر استقلال مالی و حرفه ای رسانه ها تامین نشده است و محدودیت ها زیادی در رسانه های داخلی در مقابل رسانه های کثرت گرای غربی وجود دارد و از طرف دیگر در قوانین ارتباطی و مطبوعاتی ایران آزادی بیان و انتشار استثناها و محدودیت هایی قائل شده است.
*** اصل مسئولیت اجتماعی به مسئولیت اقتصادی و فردی تقدم دارد
عبدالله ذاکر خاطرنشان کرد: به دلیل هجوم رسانه های خارجی و بیگانه و تهاجم فرهنگی محدودیت ها و رسانه های ایران با توجه به رسانه های داخل نسبت به اقشار داخل منافع ملی مسئولیت دارند باید نسبت به اخلاق اجتماعی متعهد باشند در زمینه مسئولیت اجتماعی رسانه ها در ایران با توجه به قانون اساسی و قانون مطبوعات مسائل حقوقی و دینی تعریف خاص می شود البته رسانه های اجتماعی دیگر دیدگاه متفاوتی درباره آزادی بیان و انتشار دارند اما در بحث مسئولیت و رسانه های گروهی اصل مسئولیت اجتماعی به مسئولیت اقتصادی و فردی تقدم دارد که باید رسانه ها آن را در جهت منافع عمومی در نظر بگیرند که در عین صحت و دقت بی طرفی و عینیت و حفظ خط قرمزهای مورد نظر از نظر قانون نیز غافل نباشند.
