«رسانه مسئولیت اجتماعی»- منیژه بازیار: مجموعه ساترا در اقدامی سوال برانگیز با استفاده سلیقهای از ابزار اینماد جهت بستن درگاه بانکی سکوهای نمایش ویدئوی آنلاین واکنش های زیادی در بین افکار عمومی برانگیخته است.
سازمان تنظیم مقررات رسانههای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی یا ساترا یکی از نهادهای وابسته به صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است که مسئولیت تنظیمگریِ رسانههای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی ایران را بر عهده دارد.
لطفالله سیاهکلی و دکتر سید محمدصادق امامیان به ترتیب ریاست سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضا مجازی را بر عهده داشتند. از بهمن ۱۴۰۰، سعید مقیسه ریاست این سازمان را برعهده دارد.
این سازمان طبق اصل ۴۴ قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان و نیز بر اساس ابلاغیه به ریاست جمهور (به عنوان ریاست شورای عالی فضای مجازی) تشکیل شدهاست.
بر مبنای ماده ۷ اساسنامه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۶۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی مقرر شده است که «تاسیس فرستنده و پخش برنامههای رادیویی و تلویزیونی هر نقطه کشور در انحصار این سازمان بوده و چنانچه اشخاص حقیقی یا حقوقی اقدام به تاسیس یا بهرهبرداری از چنین رسانههایی کنند از ادامه کار آنان جلوگیری به عمل آمده و تحت تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت.
همچنین در دیماه ۱۳۹۸، ابراهیم رئیسی (رئیس وقت قوه قضاییه) در بخشنامهای اعلام کرد هر گونه فعالیت در زمینه «صوت و تصویر فراگیر» صرفاً در صورت اخذ مجوز از صداوسیما مجاز است.
بر این اساس، تمام نهادهای حاکمیتی شامل دولت، مجلس شورای اسلامی، مرکز ملی فضای مجازی، نهادهای نظارتی نظیر شورای نگهبان و سازمان بازرسی کل کشور و سایر ارکان قوه قضاییه در لزوم انجام تنظیمگری رسانههای صوت و تصویر فراگیر توسط ساترا «به نمایندگی از سازمان صداوسیما» متفقالقول هستند.
بر اساس مصوبه مجلس مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر آن هم بر عهده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر فضای مجازی (ساترا) گذاشته شده است.
رویکرد جدید ساترا و چالش های جدید
تلویزیون که در رقابت با رقبای جدید سر بر آورده از پلتفرمهای پخش اینترنتی و شبکههای اجتماعی عقب افتاده پس از نظارت های محتوایی این بار به سراغ دور جدیدی از اقدامات تنبیهی برای پلتفرم های پخش رفته است.
بر اساس نامه منتشر شده به امضای مقیسه که در تاریخ ۲۱ تیرماه و در ۱۲ بند خطاب به جبلی نوشته شده، طرحی را ترسیم میکند که بر اساسش به مساعدت از نهادهای نظارتی و لابی با ارگان های قانونگذار مجموعه اقداماتی را ترسیم میکند که شورای فضای مجازی در دورهمی خود جمع بندی کردند احتمالا اینگونه شبکه نمایش خانگی را به تصرف خود در میآورند و این رقبای جدید را بر مدار مورد علاقه خود می گردانند یا از صحنه رقابت حذف میکنند.
استمداد از بیش از ۲۰ نهاد برای انجام اقدامات بازدارنده پلتفرم ها شاید یکی از بی سابقه ترین نمونه از مصوبات منتشر شده برای خروج رقبای جدید از میدان رقابت با رسانه ملی است.
اقداماتی که از ترغیب نمایندگان مجلس برای انجام مصاحبه شروع میشود و به نامه نگاری به معاونت علمی ریاست جمهوری برای عدم حمایت مالی میرسد و در نهایت اعلام میکند که علیه هر سازمانی که همراهی نکرد اقدام رسانه ای کنید.
صدا و سیما پس از سرانجام نافرجام طرح صیانت به نظر می رسد برای طرح ساماندهی پلتفرم های پخش به سراغ صیانت پیشگان رفته که در بندی از این نامه آمده است با نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس برای پیش بینی نطق پیش از دستور و ایراد تذکر و ارائه موضوع به کمیسیون اصل ۹۰ رایزنی شده است.
در بند دیگری به نامه ای خطاب به اداره کل بازرگانی صدا و سیما اشاره شده که در آن به جلوگیری از تبلیغات شرکتهایی که در پلتفرمها تبلیغ پخش میکنند تاکید شده و اقدام مشابه با تبلیغ کنندگان در شبکههای ماهوارهای را خواستار شده است.
مقیسه در بند دیگری اعلام کرده که ارسال نامه به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای عدم خدمت رسانی به دیتا سنترها در دستور کار اجرایی ساترا قرار گرفته است.
همچنین ساترا از وزارت صمت برای لغو نشان اینماد برخی از پلتفرمها تقاضا داشته است.
در این نامه به جبلی اعلام شده که با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای عدم صدور مجوز تبلیغات شهری و با معاونت علمی ریاست جمهوری و سازمان تبلیغات اسلامی برای اجتناب از حمایتهای مالی، با سازمان زیباسازی شهرداری برای جلوگیری از تبلیغات شهری، با پلیس امنیت اخلاقی برای اقدام لازم قانونی، با پلیس فتا برای جلوگیری از انتشار محتوای نامناسب موجود در پلتفرمها و با ناجا برای جلوگیری از فعالیتهای تولیدی محیطی در حال نامه نگاری است.
مقیسه در ادامه برای اجرای مصوبات شورای فضای مجازی صدا و سیما از رئیس این سازمان درخواست کرده که طرحهای جید تولید برنامه در شورای صدور مجوز تولید (الماس) مورد پذیرش قرار نگیرد.
در پایان نیز درخواست شده که علیه معرفی دستگاههایی که با ترک فعل و فرصت سوزی برای رعایت قانون همراهی نمیکنند مصاحبه و اقدام رسانهای شود.
این اتفاق درحالی است که در ماه های اخیر رسانه ملی دیگر حتی همان نظرسنجی های مرکز نظرسنجی خودش را که همیشه مخاطبانش را بالای ۸۰ درصد اعلام می کرد را هم اعلام نمی کند و برای سریال هایش اقدام به تبلیغات محیطی در سطح شهرها کرده است.
نامه رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس به دبیر شورای عالی فضای مجازی
به دلیل اقدام اخیر ساترا در استفاده سلیقهای از ابزار اینماد جهت بستن درگاه بانکی سکوهای نمایش ویدئوی آنلاین رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی ضمن انتقاد از این اتفاق به دبیر شورای عالی فضای مجازی نامه نوشته است.
در نامه مجتبی توانگر نماینده تهران و رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی به دکتر فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی و رییس مرکز ملی فضای مجازی آمده است:« احتراما عطف به نامه شماره ۲۶۳/۱۴۰۱ مورخ ۲۶/۹/۱۴۰۱ دبیر محترم انجمن صنفی شرکتهای نمایش ویدئوی آنلاین مبنی بر اقدام غیرحرفهای و بدعت خطرناک مجموعه غیرقانونی ساترا و مرکز تجارت الکترونیک وزارت صمت در مسدود ساختن درگاه بانکی یکی از پلتفرمهای VOD، همانطور که پیشتر اینجانب در نامهنگاریها با رییس جمهور محترم و سایر مسئولین ذیربط حوزه اقتصاد دیجیتال تذکر داده بودم سپردن اختیارات بی حد و حصر و بدون نظارت به مجموعههایی که به صورت سلیقهای از سختترین روشها برای تحت فشار قرار دادن کسب وکارهای بخش خصوصی و استارتآپها استفاده مینمایند، برخلاف عقل و شرع بوده و در شرایطی که استارتآپهای حوزه اقتصاد دیجیتال به صورت همزمان مورد هجمه معاندین خارجی و متحجرین داخلی میباشند و با خون دل و تلاش مضاعف در حال تقلا برای بقای خود هستند استفاده بدون قانون از ابزارهایی چنین خطرناک جهت ایجاد فشار مضاعف بر کسب و کارها اقدامی ناشایست و نارواست».
اقدامات فراقانونی در مقابل مسئولیت اجتماعی
اقدام اخیر ساترا در جنبه های مختلف برخلاف مسئولیت اجتماعی است و بیشتر نشان دهنده تمایل این سازمان برای اعمال رویه های فراقانونی است.
ساترا به ظن خود به دنبال کنترل و تعدیل محتوای فضای مجازی است. این در حالی است که این نوع اقدامات نوعی تعدی و تعرض به حقوق شهروندی قلمداد می شود.
اقدامات فراقانونی در چارچوب مسئولیت اجتماعی قرار ندارد و به نوعی ایجاد ناهنجاری تلقی می شود.
ساترا پا را از حیطه مسئولیت اجتماعی خود فراتر نهاده و به فضای بی قانونی و تصمیم گیری های سلیقه ای حرکت کرده است.بدون تردید این رویه در کاهش مخاطبان صداوسیما در سال های اخیر نیز نقش داشته است.
صداوسیما به جای اینکه رویکرد ایجابی در مقابل خواست و علاقه مخاطبان در پیش بگیرد رویکرد سلبی در پیش گرفته و به همین دلیل با کاهش میزان مخاطب مواجه شده است.