«رسانه مسئولیت اجتماعی»-احسان انصاری:دانشگاه به عنوان مرکز تولید علم چه کمکی به مفهوم مسئولیت اجتماعی در ایران کرده است؟ این مهم ترین سوالی است که نخبگان حوزه مسئولیت اجتماعی نسبت به دانشگاه دارند.این در حالی است که هنوز هیچ طرح و برنامه مشخصی از سوی دانشگاه های کشور درباره مسئولیت اجتماعی ارائه نشده و هیچ گام جدیدی در این زمینه برداشته نشده است. تنها اتفاقی که رخ داده اظهارات و بیان دیدگاه های برخی اندیشمندان و اساتید دانشگاه ها درباره مفهوم مسئولیت اجتماعی و تبیین و تشریح این مفهوم در رسانه ها و سخنرانی ها بوده است.
اتفاقی که اگر چه می تواند در ترویج مفهوم مسئولیت اجتماعی موثر باشد اما انتظاری که از دانشگاه در این زمینه وجود دارد بیش از این است.در اغلب کشورهای توسعه یافته این دانشگاه است که رویکرد راهبردی در مقابل مفاهمی جدید و تأثیرگذار نسبت به مفاهیمی مانند مسئولیت اجتماعی در پیش می گیرند.
به عنوان مثال هنوز مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی در رشته هایی مانند اقتصاد و مدیریت در دانشگاه ها مورد توجه قرار نگرفته و هنوز بسیاری از اساتید و دانشجویان این رشته ها با این مفاهمی بیگانه هستند.
نتایج تحقیقات نشان می دهد که دانشگاه در ایران علیرغم رشد کمی که در سال های اخیر داشته، در مرتفع کردن بسیاری از نیازهای جامعه محلی ناکام بوده است. دغدغه تربیت صرف نخبگان و متخصصان، در خصوص اجتماع، موجب شده تا دانشگاه به آموزشگاه تربیت فناوران ِماشینیشده ای بدل شود که در قبال حل مسائل جامعه تا حدودی بی توجه بوده و صرفا اخذ مدرک به جهت برخورداری از برخی منافع را به عنوان هدف اصلی خود قرار داده و این روند را بدون توجه یه مسئولیت هایی که به لحاظ اجتماعی بر عهده شان است، پیگیری کنند. نکته ای که در بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی به شکلی ملموس قابل رویت بوده و سرچشمه های متعددی دارد.
تاکنون اسناد زیادی در حوزه آموزش عالی و دانشگاه در کشور تدوین شده که هریک به جنبه های مهمی از دانشگاه و مسئولیت علمی و اجتماعی آن پرداخته اند. به عنوان مثال در مبانی و ارزشهای بنیادین نقشه جامع علمی کشور، بر «اخلاقمحوری، تقـدم مصـالح عمـومی بـر منـافع فـردی و گروهی، تقویت روحیه تعاون و مشارکت و مسئولیتپذیری آحاد جامعه علمی و نهادهای مرتبط با آن» صراحتاً تاکید شده است. در سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ که به سران قوای سهگانه ابلاغ شده نیز مشابه همین موارد مورد تاکید قرار گرفته و وظیفه دانشگاه و نطام آموزش عالی را اسـتقرار جامعـه دانـشبنیـان، عـدالتمحـور و برخـوردار از انسانهای شایسته و فرهیخته و نخبه بـرای احـراز مرجعیـت علمی در جهان» بیان کرده و به همین منوال در سند اسلامی شدن دانشگاه ها هم دلالتهای متنوعی بر مساله اصول اخلاقی، عدالت اجتماعی، حفظ کرامت و حقوق انسانها، مسئولیتپذیری و داشتن روحیه تعاون و سازگاری اجتماعی شده است.
رجوع به یافتههای مقالات علمی و تجارب جهانی نیز مؤید این واقعیت است که بخش قابلِ اعتنایی از مسیرِ رفع تعارضات اجتماعی، کاهش مسائل مدیریت شهری و توسعهی روستایی، کاهش هزینههای دولتی، فقر زدایی و همینطور توجه به گروههای ویژهی اجتماعی نظیر سالمندان، کودکان، نوجوانان، کمتوانان ذهنی و جسمی و آسیبدیدگان حوادث و بلایای طبیعی، از گذرگاهِ مسئولیت اجتماعی دانشگاه عبور میکند. به علاوه، توجه به مقوله مسئولیت اجتماعی، با ایجاد و افزایش میزانِ مؤلفههایی چون حسِ رضایت فردی و جمعی، همبستگی روابط، اعتماد میان افراد و همچنین روحیهی تعاون، منجر به افزایش سرمایه اجتماعی خواهد شد.
این در حالی است که موضوع مسئولیت اجتماعی دانشگاه ها در ایران به رویکرد منسجم و قابل توجه علمی نرسیده و بلکه بیشتر در حد حرف و شعار باقی مانده است.
دانشگاه منچستر به عنوان نمونه ای موفق در زمینه مسئولیت اجتماعی
سازمان ملل متحد ۸۵۷دانشگاه از ۸۹ کشور و منطقه در شش قاره در مورد تأثیر تحصیلات ، تحقیقات ، عملیات و فعالیتهای عمومی آنها با استفاده از اهداف توسعه پایدار را مورد ارزیابی قرار داده است.
براساس رتبه بندی های تأثیرگذاری دانشگاه آموزش عالی با تأثیرات اجتماعی و محیطی دانشگاه منچستر به عنوان بهترین در انگلیس شناخته شده است.
دکتر جولیان اسکایر ، مدیر مسئولیت اجتماعی این دانشگاه در این زمینه گفت: «واقعاً خوشحال کننده است که ما با وجود دانشگاه های بیشتری که هرگز در این رتبه بندی حضور ندارند ، ما به عنوان دانشگاه برتر انگلیس برای تأثیرات اجتماعی و زیست محیطی حفظ شده ایم».
دانشگاه منچستر انگلستان به دلیل تحقیقات پیشگامانه ، آموزش و یادگیری برجسته و تعهد به مسئولیت اجتماعی در سطح جهانی شناخته شده است . دانشگاه منچستر عضوی از گروه معتبر راسل است و در رتبه ششم بهترین دانشگاه در بریتانیا و ۳۸ در جهان ( رتبه بندی آکادمیک دانشگاههای جهان ) قرار دارد.
امروزه دانشگاه منچستر در خط مقدم تحقیقات پیشرفته در علم و مهندسی به ویژه در زمینه درمان های جدید برای بیماری های تهدید کننده زندگی قرار دارد. دانشگاه منچستر بیش از ۳۴۲ میلیون پوند بودجه تحقیقاتی خارجی جذب کرد.
دانشگاه منچستر معروف به اولین شهر دانشگاه انگلستان ارتباط نزدیکی با توسعه منچستر بعنوان اولین شهر صنعتی جهان دارد. این دانشگاه در زمینه آموزش عالی و تحقیقات نوآورانه در جهان حائز اهمیت می باشد و با هدف ترقی و بهبود زندگی مردم از طریق آموزش و تحقیق و از طریق ایده ها، اکتشافات و علم و دانش به شکل گیری جهان مدرن کمک بسیاری کرده است.
تحقیقاتی که در دانشگاه منچستر در زمینه مسئولیت اجتماعی صورت گرفته نشان میدهد آلودگی هوا تاثیر قابل توجهی بر سلامت انسان دارد و ریسک بیماریهای قلبی و حمله قلبی را افزایش میدهد. این پژوهش نشان میدهد تاثیرات آلودگی هوا بر قلب آبزیان را میتوان به انسانها نیز تعمیم داد زیرا مکانیسم علمکرد هر دو عضو یکسان است.
از سوی دیگر تحقیقات این دانشگاه نشان می دهد مدیریت جوامع محلی منجر به کاهش نسبی ۳۷% جنگل زدایی و ۴٫۳% فقر شده است. این برآورد براساس ۱۸ هزار اقدام جنگلی در جامعه نپال، جایی که مدیریت جنگل های محلی برای چندین دهه فعالانه مورد حمایت قرار گرفته انجام گرفته است.
این برای کشورهای کم درآمد بسیار مهم است که بیش از یک سوم از جنگل های کشور توسط یک چهارم جمعیت اداره می شود. جنگل ها برای توسعه پایدار حیاتی هستند: آنها آب و هوای جهان را تنظیم می کنند، کربن را از محیط جذب می کنند، تنوع زیستی را بوجود می آورند و به معیشت های محلی میلیون ها نفر در سراسر جهان کمک می کنند.