«رسانه مسئولیت اجتماعی»- منیژه بازیار:طرح اقدام و عمل طرحی است که سازمان بهزیستی برای ساماندهی کودکان کار تدوین کرده است. طرحی که اگر چه دارای نقاط قوتی است اما نقاط ضعفی نیز دارد.
در این برنامه بر اساس سن کودک به صورت زیر ۷ سال ، بین ۷ تا ۱۵ سال ، و بین ۱۵ تا ۱۸ سال انجام می گردد و برای هر گروه برنامه ای در نظر گرفته شده است و ارائه خدمت در این برنامه شامل مرحله مقدماتی آماده سازی ، آموزش وآگاهی بخشی جامعه ، شناسایی و جذب و برقراری رابطه حرفه ای و نیاز سنجی اولیه ، پذیرش ، غربالگری ، نگهداری موقت ، بازتوانی ،امکان سنجی ، نیاز سنجی تعیین اهداف و برنامه بازتوانی با مشارکت کودک و خانواده و اجرا بازبینی برنامه بازتوانی (که برنامه بازتوانی برای هر کودک بصورت انفرادی و با توجه به وضعیت فردی وی تدوین میشود ) پیگیری پس از ترخیص و نظارت برخانواده و …می باشد.
این طرح با توجه به پیامدها و عوارض نامطلوب پدیده کار کودکان در خیابان از جمله گرایش به سایر آسیبهای اجتماعی ، استعمال دخانیات، سوء مصرف مواد و الکل، اختلال در فرایند تحصیلی و…. ،طی هماهنگی های صورت گرفته ، فرایند ساماندهی کودکان خیابانی در قالب برنامه اقدام و عمل با رویکرد دوستدار کودک با مشارکت سایر دستگاهها و نهادها با هدف حذف کار کودک از خیابان از طریق مهیا کردن شرایط زندگی مناسب در خانواده و افزایش مسئولیت پذیری والدین در ایفای وظایف والدگری آغاز شده است.
طرح اقدام و عمل در دستور کار همه استان های کشور
طرح اقدام و عمل و حمایتهای اجتماعی از کودکان کار و خیابان سال گذشته در ۱۳ استان کشور اجرا شد و از ابتدای سال جاری نیز اجرای این طرح در تمامی استانها در دستور کار قرار گرفت که هدف این طرح نیز ساماندهی کودکان کار و خیابان با رویکرد دوستدار کودک است.
در طرح اقدام و عمل و حمایتهای اجتماعی از کودکان کار و خیابان مقرر است با ملاطفت بیشتری انجام میشود، اما تمامی دستگاههای اجرایی که براساس آییننامه مصوب در سال ۱۳۸۴ در ساماندهی کودکان خیابانی وظایفی برعهده دارند باید در اجرای این طرح همکاری داشته باشند؛ نیروی انتظامی، دادگستری، شهرداری، آموزش و پرورش، فنی و حرفهای و… تعدادی از این دستگاههای اجرایی هستند.
در مرحله ابتدایی اجرای طرح ذکر شده شناسایی کودکان کار انجام میشود که این کار توسط تیمهای اطلاعرسانی و یا به وسیله پذیرش از طریق دستگاههای اجرایی مختلف انجام شده و کودکان به سازمان بهزیستی معرفی میشوند، پس از ثبت کودکان در مراکز بهزیستی مصاحبه اولیه نیز برای آنها انجام میشود و پس از آن نیز برای کودکان پرونده تشکیل میشود.
در هنگام تشکیل پرونده برای کودکان کار در سازمان بهزیستی اقدامات مددکاری، روانشناسی، مشاوره حقوقی و پزشکی و… برای آنها انجام میشود همچنین مشکلات خانواده کودکان اولویتبندی و بررسی میشود تا علت حضور کودکان در محیط خیابان مشخص شود، پس از مشخص شدن اطلاعات موردنیاز برای کودکان کار یک برنامه مدون کوتاه مدت در نظر گرفته میشود تا از حضور آنها در خیابان جلوگیری شود.
در طرح اقدام و عمل و حمایتهای اجتماعی از کودکان کار و خیابان برخی آموزشها نیز برای خانواده کودکان کار نیز در نظر گرفته شده است همچنین موضوع ادامه تحصیل کودکان کار نیز پیگیری خواهد شد تا به این صورت کودکان بازمانده از تحصیل به مدارس بازگردند و کودکانی که وضعیت درسی مطلوبی ندارند نیز در کلاسهای تقویتی شرکت خواهند کرد.
براساس این طرح در مرحله شناسایی کودکان کار معمولا یک بانک اطلاعاتی تشکیل میشود که براساس دستگاه ثبت عنبیه است و کودکان کار در این مرحله ثبت عنبیه میشوند و تمامی اطلاعات کودکان و خانواده آنها در این بانک اطلاعاتی ذخیرهسازی میشود تا براساس اولویتبندی مشکلات کودکان بررسی و رفع شوند.
نقاط قوت و ضعف طرح اقدام و عمل
این طرح دارای نقاط قوتی زیادی است و همین که سازمان بهزیستی به یک برنامه ریزی مدون برای ساماندهی کودکان کار دست پیدا کرده نشانه خوبی برای مدیریت این قضیه است.
با این وجود این طرح با نقاط ضعفی نیز مواجه است. مهم ترین نقطه ضعف این طرح نداشتن یک راهکار فوری برای جمع آوری کودکان کار در سطح شهرهای کشور است.
به هر حال فرایندی که این طرح دنبال خواهد کرد زمان بر است و این موضوع می تواند زمینه را برای سودجویان برای اتخاذ ترفندهایی که از دایره شمول این طرح خارج شوند به وجود می آورد.
براساس اظهارات رسمی مقامات انتظامی وجود مافیای کودکان کار در کشور تأیید شده و برخی به صورت مجموعه ای و سیستمی در این زمینه فعالیت می کنند. بدون تردید هر چه از زمان فرایند این طرح بگذرد بازیگردانان پشت پرده ترفندهایی در پیش می گیرند که از این طرح در امان باشند.
نکته دیگر که به عنوان ضعف این طرح قابل توجه است فرایند بروکراتیک این طرح با توجه به وضعیت تحصیلی وفرهنگی کودکان کار است.این فرایند ممکن است برای کودکان کار قابل هضم نباشد و به همین دلیل با متولیان همراهی لازم صورت نگیرد.
نقطه ضعف سوم اینکه هنوز نهادها و ارگان های تصمیم گیر در این زمینه به یک اجماع قطعی و نهایی نرسیده اند و هنوز زیرساخت های لازم برای اسکان و پرورش صحیح کودکان کار در استان های مختلف به وجود نیامده است. به همین دلیل اجرای این طرح به جدیت و تحلیل و بررسی بیشتری نیاز دارد.
مسئولیت اجتماعی و کودکان کار
کودکان کار علی رغم قوانینی که درباره کار نکردن کودکان وجود دارد به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی مجبور می شوند وارد چرخه کار شوند. این در حالی است که افراد جامعه مسئولیت کودکان کار را متوجه دولت ها می کنند. در چنین شرایطی به دلیل بی کفایتی دولت ها قوانین درباره کودکان کار به خوبی رعایت نمی شود. با این وجود در مورد کودکان کار همه افرادی که در جامعه حضور دارند مسئولیت اجتماعی دارند و کسی نمی تواند از این مسئولیت شانه خالی کند.
به همین دلیل همه افراد جامعه باید با کودکان کار رفتار مناسبی داشته باشد.افراد جامعه باید اصل عدم تبعیض درباره همه کودکان را درباره کودکان کار نیز رعایت کند و با احترام با آنها برخورد کنند.از سوی دیگر کودکان کار باید مانند سایر کودکان جامعه در فرایند آموزش و آگاهی رسانی قرار بگیرند.
قانون یکی از ابزارهایی است که در مقابله با آسیب های اجتماعی میتواند موثر باشد. یعنی ابزارهای قانونی را در اختیار ساختار قرار دهد. اما زمانی که شاهد مشکلات اقتصادی هستیم شاهد خشونت علیه کودک و کار کودک خواهیم بود پس قوانین تصویب شده در کوتاه مدت منجر به حذف کار کودک نمی شود.